CARNET CATALÀ

Net als in de Middeleeuwen en de Antieke Tijden, rapporteren de hedendaagse scribenten in hoofdzaak over Leiders en Decision-Makers  - terwijl ze de gewone man belachelijk maken middels human interest-bijdragen. Daarom berichten wij hier vooral over de burger aan de basis.

(6)  Fem República

Bon dia tothom!

Het is onderhand bekend dat de Catalanen die onafhankelijkheid nastreven, de Republiek op het oog hebben. De republikeinse gedachte is in Catalonië heel oud en steviger verankerd dan in veel andere gebieden in Spanje. Carles Puigdemont noemt zichzelf gelovig, maar het staat voor hem buiten kijf dat de staat een lekenstaat dient te zijn [1]. Maar hoe maak je of sticht je een republiek?

Wel, om te beginnen dient men de Republiek – met hoofdletter – uit te roepen. “Zabor”, de jongste roman van de Algerijnse schrijver en dissident Kamel Daoud, gaat precies over de bezwerende kracht van het woord. Het hoofdpersonage, Zabor, beschikt over een bijzondere gave: hij kan de dood afwenden, of toch enkele dagen uitstellen, door te schrijven. Hij neemt plaats aan het doodsbed en begint te pennen, alles wat in hem opkomt, hele schriften vol. Opdat iets zou zijn, moet men het eerst benoemen. Ten gronde, wil Daoud aantonen dat een andere schriftuur mogelijk is dan de Heilige Schrift, in casu de Koran, een schriftuur van leken, een schriftuur die de mens zelf uitvindt, en dus niet is of door een opperwezen werd gedicteerd aan zijn wereldlijke gezant [2].

Pronunciamiento

Ook de Republiek veronderstelt een andere schriftuur.
Een koninkrijk is. Koningen en Koninginnen waren tot voor kort de gezanten van een god. Ze hebben die goddelijke status in wezen behouden, want het is precies hun rol om boven de instellingen en de mensen te staan: de Koning is de opperste instelling, hij is het volk, zoals blijkt uit de pluralis majestatis. Een Republiek is niet, men moet beginnen met haar uit te roepen. Dat gebeurt vrij letterlijk via de media, in het bijzonder de radio en de televisie: wie de macht overneemt, spreekt tot het volk en roept uit. In het Spaans heet zoiets een “pronunciamiento”. Wat is uitgesproken, is.

Maar volstaat het de Republiek uit te roepen? Duidelijk niet. Na een militaire coup wordt Zus of Zo uitgeroepen, waarna door de plegers van de tegencoup Dit of Dat wordt uitgeroepen – en er voor de rest niets wijzigt, tenzij ten kwade. Om terug te keren naar Catalonië: de Catalaanse president Lluís Companys riep op 6 oktober 1934 de Catalaanse staat uit, een  soeverein gebied binnen een federaal geheel: “l’Estat Català de la República Federal Espanyola”. Het waren woelige tijden in Spanje  - en in heel Europa  - zodat het volk genoeg om handen had met te overleven en sociale strijd te voeren. Companys verzocht de plaatselijke militaire bevelhebber zich bij hem aan te sluiten, maar die kreeg van Madrid het bevel Companys af te zetten. Zo gebeurde. Een paar schoten volstonden. De volgende ochtend gaf de president zich zonder slag of stoot over, waarna hij en de hem trouw gebleven regeringsleden de bak in vlogen [3].

Vorig jaar, riep ook Puigdemont de onafhankelijkheid uit en dus de Republiek uit. Of toch ongeveer.
Op 10 oktober, riep de toenmalige Catalaanse president Carles Puigdemont de onafhankelijkheid uit, maar voegde er – tot ontstentenis van de massa toehoorders op straat - direct aan toe dat de verklaring zonder gevolg zou blijven omdat de regering alsnog met Madrid wenste te onderhandelen. Men zou kunnen zeggen dat de onafhankelijkheid met onmiddellijke ingang werd opgeheven, weze het tijdelijk. Het Woord werd aldus belet zijn magisch werk te doen. Toen Madrid doof bleef, nam het Catalaanse Parlement op 27 oktober een resolutie over de onafhankelijkheidsverklaring aan, waarin ook staat dat de Catalaanse Republiek wordt opgericht als een onafhankelijke en soevereine staat. De Republiek bestond dus op papier [4]. De regering van de toenmalige premier Rajoy vroeg aan Puigdemont – terecht dit keer – of de Republiek nu al dan niet was uitgeroepen.
Bij gebrek aan een duidelijk antwoord, mocht worden geconcludeerd dat zoiets niet het geval was. Maar met woorden weet men maar nooit! Madrid stuurde dit keer geen troepen, maar daagde de “golpistas” (coupplegers) voor het gerecht en draaide iedereen de bak in die niet tijdig met de noorderzon was vertrokken. De methode verschilt, de strategie en het resultaat niet.

Herdopen

Toch kan men niet anders dan eerst het Woord in te zetten. Dat woord wint aan kracht naarmate meer mensen er kennis van nemen en dus is de “espai públic” de meest geschikte plek. Op honderden plaatsen, werd langs hoofdwegen een extra bordje geplaatst onder het naambord van de gemeente: “Municipi de la República Catalana”: gemeente van de Catalaanse Republiek. Onder druk, lees: juridische dreigingen van rechtse roepen en conservatieve politici, zijn de meeste borden nu verdwenen. De eis van rechts om bordjes te doen verbieden, bewijst onrechtstreeks dat het Woord werkt.
Een andere courante praktijk is de herdoping van straten en pleinen. In Girona, de tweede grootste stad, werd de plaça de la Constitució omgedoopt tot “plaça d’U d’Octobre 2017”:  een zwaar symbolische ingreep die de Grondwet van 1978 afwijst en voorrang verleent aan het referendum over de onafhankelijkheid, alsook de repressie die een normale stembusgang onmogelijk maakte. In Albanyà, een dorp van een paar honderd inwoners waar de hoofdweg en de vallei eindigen, een  geografische terminus dus, werd een reeks straten en pleinen van een tweede naambord voorzien.

Fem República

De republiek dient men dus eerst uit te roepen, zodat het Woord zijn bezwerende werk kan doen. Dat is voorlopig de draagwijdte van de slogan “Fem República”: we zijn de republiek aan het maken, we werken er aan. Natuurlijk betekent een Republiek ook een bepaalde manier van samenhorigheid en burgerzin – zoals men in Frankrijk heeft mogen ondervinden daar waar  het Woord zijn bezwerende kracht had verloren. Of omdat niemand het ooit had gehoord. Of omdat weer anderen proppen in hun oren hadden gestoken.  

Zo slaagt Zabor er niet in de dood van zijn vader uit te stellen. Omdat zijn familie hem niet toelaat aan het doodsbed – zij wensen het Nieuwe Woord niet te horen, want ze verkiezen het eeuwenoude woord van hun Heiige Schrift. En omdat de vader op die manier het Nieuwe Woord onmogelijk kan horen. Hoe hard Zabor ook schrijft, hoe inventief zijn woordenschat, zonder toehoorder die wenst te horen en daarna te geloven, faalt elk woord.

Europa, escolta!  

© Eddy Bonte Eerste publicatie in De Groene Belg / Redactie website 4NOV2018 

NOTEN
[1] Carles Puigdemont: “La Crisi Catalana. Una oportunitat per a Europa”, La Campana, 2018, p. 32. [2] Kamel Daoud: “Zabor ou Les psaumes”, Actes Sud, 2017, bijv. “Il faut écrire un grand roman à contre-courant du Livre Sacré”, p. 245.
[3] Josep Fontana: “La formació d’una identitat. Une historia de Catalunya”, Eumo Ediorial, 2014 (elfde druk, 2018), pp. 346-349.
[4]. Een chronologisch relaas van oktober 2017 met nadruk op de juridische aspecten, vind je in: Dolors Feliu: “Octubre al carrer”, Editorial Gregal, 2018.