Het openluchtmuseum “El Mundo del Aborigen” op Gran Canaria meldt met enige trots dat zich op deze rotsige plek de enige reconstructie ter wereld bevindt van een dorp van de oorspronkelijke bewoners van Gran Canaria, het tweede grootste eiland van de Canarische archipel.  

Nogal wiedes: zou iemand buiten Gran Canaria naar een gereconstrueerd dorp van de oorspronkelijke eilandbewoners komen kijken als de Canario’s en de toeristen het amper doen? Bovendien is Gran Canaria klimatologisch en geologisch alleen al zo ingewikkeld verscheiden, dat een exogene reconstructie pure onzin zou zijn. Het eiland van amper 1.560 km2 wordt niet voor niets de botanische tegenhanger van de Galapagos genoemd.  

Blonde Guanchen

Het openluchtmuseum meldt niet dat het dorp elke authenticiteit mist. Wat van de pre-Spaanse beschaving aan authenticiteit overschiet, staat netjes in het etnografisch museum in de hoofdstad Las Palmas, inclusief een reeks mummies. De oorspronkelijke bevolking werd door de Spanjaarden uitgemoord of als slaven verkocht. De weinige overlevenden van dit bijzondere volk -  blond haar, lichte ogen en een stuk groter dan de Europeaan van toen - dat wellicht uit het Noord-Afrika van vóór de arabisering stamt - is genetisch al lang compleet geassimileerd. Hun cultuur is vernietigd – op de museumstukken na. Ze woonden er zo’n 3.500 jaar en hadden alle mogelijke indringers afgeslagen, maar moesten het in 1483, na jaren bikkelharde strijd, afleggen tegen de legers van de katholieke Spaanse koningen. De Guanchen, die hun eiland Tamaràn noemden, leefden in het stenen tijdperk, zodat ze totaal niet opgewassen waren tegen de Spaanse wapenuitrusting. Ik vermeld uitdrukkelijk ‘katholieke’ koningen, want de katholieke kerk had de campagne mee gefinancierd en kreeg na gedane taak ook een paar nederzettingen cadeau: Agüimes, bijvoorbeeld, was vier eeuwen lang bezit van een bisdom. Mocht u zich soms afvragen hoe ‘eigendom’ ontstaat, dan vindt u hier een antwoord: eigendom is diefstal door geweld.
.
La nausée

Een beetje toeristische brochure schrijft zeer zeker over de “verovering” van het eiland, met een eervolle vermelding voor de volgehouden weerstand van de stenentijdperkers. De Guanchen worden met enige mist en mythologie omgeven, maar dat heb je wel meer als je iedereen over de kling jaagt en alle tekenen van cultuur met de grond gelijk maakt. Bij mijn laatste bezoek aan die identiteitenkijkkast, het etnografische museum Quai Branly, kon ik een lichte walg niet onderdrukken toen ik voor de zoveelste keer las dat het juiste gebruik of de precieze betekenis van dit of dat voorwerp niet geheel bleek vast te staan. Het is altijd een beetje lastig om de gebruiken en rituelen van uitgeroeide volkeren juist te interpreteren.  Dat is ook weer niet zo erg, aangezien wij alle overgebleven voorwerpen – tot en met deuren van inwijdingshutten - tot kunst uitroepen, wat hun verhandelbaarheid garandeert. Meestal gaat het eigenlijk niet om kunst, maar om rituele voorwerpen, dagdagelijkse spullen en wat sieraden. Maar het is de overwinnaar die de criteria vastlegt en daarna met een gul gebaar de overgebleven inboorlingen uitnodigt om de eeuwenoude artistieke traditie verder te zetten, zodat Australische Aboriginals zich nu vergrijpen aan hun voorouderlijke, zuiver ritueel-spirituele traditie om verhandelbare Kunst te presenteren in een Galerie.   

Musea en kijkkasten

De Guanchen van Tamaràn hebben het zo ver niet gebracht. Of zijn aan die schande ontsnapt. Althans, mij zijn geen Verzamelaars van hun Kunst bekend. Op souvenirs van lamentabele kwaliteit zie je wel eens de reproductie van de symbolen die de Guanchen op hun deuren aanbrachten. Maar ook dat is niet erg. Wat we vernietigen, roepen we een paar eeuwen later uit tot Erfgoed der Mensheid,  behandelen we als studieobject en stellen we netjes tentoon: de voorbije vijfhonderd jaar hebben de Europeanen zich ontwikkeld tot een beschaving van musea en kijkkasten, van het verleden, de stilstand en de dood.

Lanzarote viel het eerst, in 1402, en in 1496 was het plaatje compleet met de verovering van Tenerife.  We schrijven eind 15de eeuw en de Spanjaarden waren op weg om zich een heel continent toe te eigenen en de oorspronkelijke bewoners met cultuur en al ten gronde te richten. Gran Canaria was kinderspel, een oefeninkje. Allerlei historische bronnen gebruiken de term “conquesta”, verovering.  De genocide wordt zo netjes weggemoffeld.  

 

© Eddy Bonte
redactie 04Dec2016

Ook gepubliceerd: De Groene Belg 1234, Onafhankelijk Belgisch e-zine – 10/12/2016 – 7 pagina's *