De dagen korten en dus maken de Sinten (Klaas & Maarten) en hun Pieten zich op voor hun never-ending tour. Alhoewel, “never-ending”? Ook dit najaar wordt ten onzent hard gepleit voor de afschaffing  van Piet of minstens voor een  trendy en vooral politiek correcte make-over.

Voor het geval de rook nog niet om uw hoofd zou zijn verdwenen: Zwarte Piet is een toonbeeld van racisme, kolonialisme, discriminatie en negatieve stereotypering. Hij zet aan tot uitsluiting  en pesten. Zijn figuur zelve is in strijd met het VN-kinderrechtenverdrag. Hij kwetst Zwarte Vlamingen en ook wel nieuwe Vlamingen. Zelfs de VN mengt zich in het debat. [1]

Ik ben echter niet onder de indruk van het zoveelste staaltje van politiek correcte dwang. Vooreerst, missen de argumenten diepgang en historisch-cultureel inzicht. Ze getuigen bovendien van een repressieve ingesteldheid. En bovenal kijkt iedereen straal naast de kern van de zaak: de Sint.

1 DE GROTE LEEGTE   

De afschaffers van Piet, presenteren geen alternatief. Zoals hun geestesgenoten die tegen de christelijke gewaande kerstbomen ageren, opteren zij in de eerste plaats voor de leegte en de kaalslag.  
Hun plan-B bestaat erin Zwarte Piet te denatureren: middels Witte, Minder Zwarte of Gestreepte Pieten, beweren de make-over bepleiters komaf te maken met het racistische karakter van Zwarte Piet. Zo houden ze het knechtschap van Piet mooi in stand en bekennen duidelijk kleur (sic).  

2  ZWAKKE ARGUMENTATIE

2.1
Zowel afschaffers als make-overaars, houden een geïsoleerde discussie en praten dus in het luchtledige. Een debat over enkel hoofddoeken is nutteloos en zelfs misleidend, als men niet tegelijk over andere openbare uitingen van de islam spreekt, zoals de burkini, veralgemeende halal in de kantine of gebedsruimtes op het werk. Evenzo komen we geen stap verder door de schijnwerpers uitsluitend op Piet te richten en geen verband te leggen met gelijkaardige openbare uitingen van de blanke-Westerse-christelijke traditie, zoals de paashaas en de kerstboom. Dat de Sint zelf buiten schot blijft, duidt op een oppervlakkig en demagogisch debat. Over Sinten zonder Piet, zoals Santa Claus, wordt zelfs met geen woord gerept.    

2.2
Het bezwaar tegen Zwarte Piet als stereotype wordt geschraagd door nog meer stereotypes, zoals daar zijn “de” Zwarte Vlaming , “People of African Descent” of “de“ Surinamer. Deze omschrijvingen maken gebruik van de huidskleur en de etnisch-geografische afkomst als aanwijzers van identiteit – wat normaliter wordt beschouwd als racistisch en discriminerend.

2.3
Naar eeuwenoude gewoonte, spreken Verlichte Blanken in naam van de alsnog-niet-verlichte en meestal niet-blanke medemens. Zoals blanke Westerlingen in Afrika uitleggen wat er mis is met polygamie, het primaat van stam en clan, traditionele geneeskunde en vrouwenbesnijdenis. De gebruikelijk tactiek van Politiek Correct: het klinkt als solidariteit, maar het komt neer op zuiver paternalisme, in loco parentis. Het klinkt als mededogen, maar het komt neer op zelfreiniging. Welnu, heden ten dage zijn Surinamers en Zwarte Vlamingen best in staat om zelf hun eisencahier te schrijven (en te beslissen of ze steun willen van blanke medestrijders). In geen geval zijn ze gediend met VN-figuren zoals de Jamaicaanse hoogleraar Verene Shepherd, die voor haar beurt sprak.

2.4
Wie eisen stelt, moet aangeven in wiens naam bij optreedt, zijn statuut van betrokkene en vooral van belanghebbende partij aantonen. Als Surinamers in hun land het geïmporteerde feest van Sint en Piet willen afschaffen of een draai willen geven, dan is dat hun zaak omdat ze onmiskenbaar betrokken partij zij en hun belang moeiteloos kunnen aantonen. Zij zijn donker van huid. Zij werden onderworpen en fout behandeld. Zij zijn onderwerp van racisme. De Sint en zijn Piet werden hen opgedrongen. Bij wijze van uitbreiding, kan men zich voorstelen dat Surinamers die in Nederland wonen, eveneens bedenkingen formuleren bij Piet en de Sint. Niets belet hen het onderwerp aan te kaarten in de school van hun kinderen, bij het gemeentebestuur, bedrijfjes van Pietattributen, en zo meer. Dat de Amerikanen zeggen niet te begrijpen dat wij een volksfeest houden met een zwartgeschminkte blanke op de planken, is hun probleem. Santa Claus wint met voorsprong de trofee “Icoon van het Kaukasische Ras”.

2.5.
Feesten en vieringen wijzigen inderdaad van karakter: sommige sterven een stille dood of lijken in een coma te zijn verzonken, zoals het gewijd brood op Sint-Hubertus, de Middernachtmis of Carnaval. Dat is echter het gevolg van een organisch proces binnen de betrokken cultuur. Het is aan de Spanjaarden om uit te maken of stierengevechten van barbarij getuigen. De katholieke Filippino’s moeten zelf beslissen of vrijwillige kruisigingen kunnen. En als inwoners van Veurne openbaar boete willen doen door in een processie een zwaar kruis te torsen, moeten we toch niet met verbodstekens zwaaien? Enkel wie een pensée unique voorstaat, kan zich gemachtigd voelen om feesten, stoeten, vermaak en vieringen bij decreet te verbieden, dit wil zeggen officieel te begraven. Blijkbaar beseft enkel de UNESCO nog dat we te maken hebben met culturele uitingen van een gemeenschap die derhalve tot het erfgoed kunnen worden gerekend.

3 GEEN GRONDIGE ANALYSE

Een analyse ten gronde ontbreekt.  En wel om drie redenen.

1. In de jaren ’70, werd al hard uitgehaald naar de Witte Baas en zijn Zwarte Knecht. Die kritiek nam zeker racisme in rekening, maar ging tegelijk breder en dieper. Onder andere door de “Kritiese Leraren” werd toen geponeerd dat het black & white duo staat voor:
a) indoctrinatie en sociale disciplinering van kinderen middels het aanjagen van angst, aanzetten tot onderworpenheid, lichamelijke straffen en de methodiek van straf en beloning;
b) een onwrikbare hiërarchische verhouding, die als indoctrinerend voorbeeld dient voor het gezin (ouder-kind, met name vader-kind), het onderwijs (leraar-leerling) en het zogenaamde echte leven (baas-ondergeschikte).
Beide aspecten werden als verwerpelijk beschouwd en ingebed in een alternatief, een bredere strijd tegen verknechting en voor inspraak en gelijkheid.

2. De commercie komt amper aan bod. Het hele consumentengedoe bij kinderen mag rustig blijven, als Piet maar wordt bijgekleurd. 

3. De focus staat fout ingesteld. Als Piet een probleem vormt, wat dan te denken van die opa-achtige olijkerd die uitnodigt om op zijn knie te komen zitten en de kinderen in twee groepen indeelt, goede en slechte: de Sint, de zogenaamde Goede Man? Alles staat in Zijn boek. Hij oordeelt over goed en slecht gedrag. Lekkers of de roe? De Sint beslist als een alleenheerser, een oppermachtig vaderfiguur vieux style. Maar een blanke man die alles weet en derhalve over iedereen oordelen kan, een superieur wezen met heilige, ja, licht bovenwereldse trekjes: dat is niet enkel een icoon van het kolonialistische Westen, maar tevens een stijlfiguur van het neoliberaal-alwetende Westen, en vooral  een verzinnebeelding van ons godsdienstig concept: “Atta unsar, thu in himinam”. Een blinde vlek van formaat bij de politiek correcte denkers.   

4 VERBODEN TE VERBIEDEN  

Een landelijk verbod voor iedereen afdwingen, kan niet. Alle commerciële uitspattingen ten spijt, blijft Sinterklaas (Sint-Maarten, Santa Claus) een volksfeest. Het wordt georganiseerd door duizenden bedrijven, scholen, lokale overheden en comités allerhande. Zij zijn aan niemand maatschappelijke, politieke of ideologische rekenschap verschuldigd, al was het maar omdat ze evenmin een maatschappelijke, politieke of ideologische aanvraag tot goedkeuring hoeven in te dienen. Wie een afschaffing van overheidswege zou overwegen, moet zichzelf dan maar tot de dictatuur bekennen: de enige Endlösung zou er namelijk in bestaan talloze burgers te vervolgen, eerst alle sinten en pieten als effectieve overtreders en daarna de massa als handlangers.
Maar dat doen de politiek correcten natuurlijk niet, ze hebben er gelukkig ook de macht niet toe. Ze houden een ander middel achter de hand: de zelfbeschuldiging,  het schuldbesef, de schaamte en de zelfkastijding die moeten leiden tot zelfcensuur en zelfcastratie. En tot verhoogde hypocrisie.Want laten we wel wezen: wie meent dat een Zwarte Piet voor racisme en discriminatie staat, beweert per definitie dat alle Pieten en alle feestvierders schuldig zijn aan racisme en discriminatie.

Vanwege de alomtegenwoordigheid van de katholieke of protestantse leer, kennen de meeste  Nederlanders en Belgen het begrip “openbare ruimte” in zijn maatschappelijke betekenis niet. Tenzij ze uit een  gewezen Franse kolonie stammen en dus kennis hebben gemaakt met de “laïcité”, gaan ook Afrikanen er onwennig mee om, zij het om een andere reden, nl. het overwicht van de familie, de clan en de stam. Daarom krijg je in dit land ook altijd de zotste reacties als de “scheiding tussen overheid en geloof” ter sprake komt en aansluitend het onderscheid tussen de privésfeer en de “espace publique”. De “openbare ruimte”, daar waar alle burgers elkaar ontmoeten, dient voor iedereen open te staan, terwijl niemand ze mag claimen of bezetten. De openbare ruimte is  derhalve ook een spanningsveld, waar onderhandelen en afspreken de aangewezen methodes zijn. Niet straffen, afschaffen of denatureren. De privésfeer – en dat is lang niet enkel de huiskamer - valt daarbuiten. Het optreden van de Sint en zijn Zwarte Piet in huiselijke kring, een privécrèche of de lokale supermarkt, is van een heel andere aard dan in een openbare school, het gemeentelijk cultureel centrum of het marktplein.

5 DE DODELIJKE SPIRAAL

5.1.
Laten we terugkeren naar het uitgangspunt: de Afschaffers en Make-Overaars presenteren geen alternatief, houden het knechtschap van Zwarte Piet in stand en laten de Goede Man met rust. Dat kan allemaal omdat hun standpunt niet berust op een grondige maatschappelijke analyse, maar op de koppeling van “beledigen” / “kwetsen” met “minderheid”.  

Zwarte Piet moet weg omdat een groep zich gekwetst of beledigd voelt. Een kleine of een grote groep, een zwarte, witte of gemengde groep, dat speelt geen rol. Hieruit volgen twee conclusies.
Vooreerst: de subjectieve uitspraak over zichzelf of de eigen groep alleen al, geldt blijkbaar als voldoende grond voor actie en claims. Vragen is krijgen. Hieruit volgt natuurlijk dat ook de Sint weg moet wanneer een groep zich gekwetst zou voelen. Er is niet veel fantasie nodig om in de Sint de verpersoonlijking van een autoritaire, patriarchale, bestraffende en vaderfiguur te zien, onmiskenbaar blank bovendien, een archetype van de Westerse sprookjeswereld  en folklore.
Ten tweede: ook al staat de term “minderheid” goed, een onbestemd aantal an sich kan nooit als afdoend criterium worden gebruikt om een algemeen ethisch oordeel te vallen, noch als rechtsgrond.

Keuren we de koppeling  “kwetsen-beledigen + minderheid” echter goed, dan is er geen houden aan: er is altijd wel iemand die zich beledigd kan voelen en dus een Afschaffing of een grondige Aanpassing eist. Bijvoorbeeld: niet-katholieke Vlamingen kunnen dan vragen om de kerstboom te verwijderen (wat zich al heeft voorgedaan, overigens), maar ook de kerststal, de paasklokken en Allerheiligen.
Bovendien: wie eisen stelt aan derden, dient de reciprociteit te aanvaarden. Hieruit volgt dat beledigde vrijzinnigen de kerstboom terug kunnen eisen ter herstel van het prechristelijk feest van de Winterzonnewende. Het is een fluitje van een cent om een groep te vinden die zich gekwetst / beledigd voelt door de Ramadan, de besnijdenis van Joodse mannelijke borelingen of de “voil  jeannetten” van het Aalsterse Carnaval. Maar ook door de Gay Pride. En als het om kinderen moet gaan: wat de indoctrinatie middels bidden op school, Pasen houden, communies en de verplichte lessen over onbestaande wezens en de versimpelde verhalen over een Joodse profeet?

5.2.
Men kan tegenwerpen dat de eisen van de gekwetsten en beledigden niet loos zijn: ze voelen zich het slachtoffer zijn van racisme, discriminatie, uitsluiting, etc., wat strijdig is met de Rechten van de Mensen. Dit argument is op zich een artikel waard, maar we houden het kort. Wanneer met name de Nederlandse Kinderrechtenombudsman oordeelt dat de figuur van Piet racistisch is, dan blijkt hieruit dat ze van rechten nog minder kaas heeft gegeten dan de kinderen die ze dient te vertegenwoordigen: deze redenering past in een Voodoo-cultus, niet in een rechtsstaat. Wanneer pesten aan het arsenaal wordt toegevoegd, dan bewijst men geen elementaire categorieën te kunnen onderscheiden en dan is recht spreken lastig. Bovendien zijn rechten geen trekkingsrechten: de verklaring dat ik mij beledigd voel of dat ik mij beledigd voel in andermans plaats, dat kan zelfs de wijkagent niet goedkeuren.  

NB: Is het u al opgevallen dat het geïmporteerde, puur commerciële en inhoudelijk onwaarschijnlijk oppervlakkige Halloween buiten schot blijft? Maar toegegeven, het kan inderdaad weinig kwaad dat Vlamingen pompoenen aan hun voordeur laten rotten in plaats van ze in de soep te draaien. Is het u al opgevallen dat  de Amerikaanse Santa Claus, zijn wansmakelijk liedboek en zijn onnozel rendier Rudolph aan de VN-toorn ontsnappen, evenals de Kerstman?

6 EEN VOORSTEL

Deze eindeloze strijd van gekwetsten en beledigden onder leiding van hun paternalistische advocaten, leidt enkel tot steeds meer slachtoffers. Cynischerwijs, baadt dit debat ook nog eens in de sfeer van diversiteit en respect, terwijl deze strategie netto een daling van de diversiteit oplevert en respect omslaat in meer spanning. Precedenten maken duidelijk waar deze veldslag van nihilisten en paternalisten op uitdraait: bijvoorbeeld op de afschaffing en daarna begrafenis van woorden  -  een voorbode van de verbranding van de dragers van woorden: boeken.  

We kunnen twee dingen doen.
Ik begin opzettelijk niet met  Piet, maar met de kerstboom. We kunnen kerstbomen uit het straatbeeld halen omdat een bepaalde groep hierin de uiting van de dominante christelijke cultuur ziet, zich daardoor beledigd of gekwetst voelt en in naam van respect en diversiteit de afschaffing ervan bepleit.  Zo zouden vrijzinnigen, atheïsten, islamieten, Jehova’s en allerlei niet-christelijke gemeenschap een objectief bondgenootschap kunnen vormen  om de kerstboom, de kerststal en het kerstfeest in zijn geheel af te voeren. In dat geval moeten we de spiraal van afschaffen en denatureren aanvaarden. We verkiezen dan het nihilisme en de leegte die voortvloeit uit een strijd die nooit ophouden kan.
We kunnen ook eerst de geschiedenis bestuderen en zo te weten komen dat de kerstboom en het bijhorende feest uit prechristelijke tijden dateren, dat het gaat om een lokale variant van een lichtfeest dat op veel plaatsen in de wereld wordt gevierd en derhalve ook om niet-christelijke varianten kan gaan, zoals de Scandinavische Yule.
We zouden aan de boomhakkers kunnen uitleggen dat lang niet alle blanke Vlamingen met dit symbool gediend zijn.
Zodoende zouden heel andere coalities ontstaan, coalities die een dimensie toevoegen door naar het gemeenschappelijke te zoeken, in casu het feest van het licht en de winterzonnewende.

Met de Sint en Piet is het niet anders. Waar ik vandaan kom, wordt Sint-Maarten gevierd. Toen Maarten nog geen Sint was, maar een rijke edelman, heeft hij ooit zijn prachtige rode mantel in twee gekliefd om één helft aan een sukkelaar te geven. Voor wie achter de regels kan lezen, is de symboliek enorm. Ook hier wordt een prechristelijke oorsprong vermoed, jawel, een lichtfeest – vandaar de lampionnen die in Sint-Maartenstoeten worden meegedragen. Het najaar is niet allemaal kommer en kwel. Uit een schilderij van Brueghel  blijkt dat op Sint-Maarten de nieuwe wijn werd gedronken. En dit  is maar een greep uit de vele verhalen en zinnebeelden. Sint-Maarten vindt ook nog eens plaats op 11 november. Gesneden brood om vrede en solidariteit als gemeenschappelijk punt toe te voegen.
En Piet, dat racistische icoon? Het is juist dat hij pas in de negentiende eeuw werd geïntroduceerd en enig verband met ons denken over andere volkeren bestaat, denk aan de negerdorpen op de Wereldtentoonstelling van 1958 (niet 1858). Het is ook juist dat de Zwarte Piet (de man met oorringen en pofbroek) in oorsprong geen rol speelde. Maar dan wel om een andere reden dan meestal wordt aangegeven: het was net Klaas die zich zwart schminkte, want Klaas was de boeman en de boeman is een constante in onze volksverhalen, een beetje zoals de stoute heks. En boeman is hij in wezen nog altijd: de zogenaamde “goede” Sint  beloont enkel de brave kinderen en straft de stoute. Of beter: tot voor kort, beval hij Piet de roe te hanteren, zoals het een dictatortje past. Er is maar één God  en dus maar één Sint, maar bij elk optreden verschijnen ontelbare Pieten. Zoals het volk, is Piet vermenigvuldigbaar. Big Boss Man, wat zoudt gij zonder ’t wekvolk zijn? Vrouwelijke Pieten vormen al lang geen nieuwigheid. Ondertussen zijn pedagogische concepten zo geëvolueerd dat de eerste Sint die Piet beveelt zijn roe boven te halen of effectief een kind in een zak te stoppen, manu militari wordt buitengezet.

Wij zongen nog in het Frans van “Saint Martin boit du vin”,maar Frans kenden we niet. We maakten “lampionnen” van suikerbieten. Het was avond en ma en pa zaten op café naast de zaak die “spekken” uitdeelde. We kregen elk één doos snoep cadeau voor heel de winter. Tranen of geen, je moest op de Sint zijn schoot en openbaar biechten  - of liegen. Sinterklaas kenden we enkel van  horen zeggen (televisie was verre van ingeburgerd, radio was voor de volwassenen). De Kerstman bestond niet, op straat en in de enige supermarkt vielen dus, gelukkig, geen kerstliederen te horen. 

Sint en de Piet zijn al veel veranderd. Alleen is dat nooit onder dwang gebeurd.

© Eddy Bonte,  11 november 2016 * Eerste publicatie in De Groene Belg alas De Groene Pïet nr. 1214 van 11/11/2016, onder de titel "Zwart Barbertje moet hangen, blanke autocraat gaat vrijuit"[email protected] + Redactie deze site 06/12/2017. 

PS:  Een verbod op “Kuifje in Afrika” en “Kuifje in Amerika”:  liefhebbers?

NOTEN
[1] Voor de vele bronnen, gewoon even googlen met de volgende trefwoorden: United Nations Zwarte Piet ; Jan De Zutter Zwarte Piet (Knack); Het Laatste Nieuws Zwarte Piet; Netherlands Black Pete; United Nations’ Working Group of Experts on People of African Descent / Zwarte Piet.