INLEIDING


In  het dubbelnummer 9/10 van “Gedicht” (De Bezige Bij, 1976), vond ik onlangs twee getypte vellen (r/v) met vijf  gedichten. Eén gedicht herkende ik meteen (“The United States Of America  1ste Prijs Welvaaartstaten”), maar bij de overige vier rees eerst gerede twijfel [1].  Ze leken niet echt te getuigen van mijn stijl. Veel schreef ik niet, maar expliciet linkse thema’s behandelde ik zelden en al zeker niet met de iconische woordenschat van betogingen en protestmeetings. Toen ik de handgeschreven versies terugvond in een mapje “Linkse teksten”, was geen twijfel meer mogelijk en daarom neem ik die vier herontdekte gedichten hier op. Hoe onvolmaakt ze ook overkomen, ze getuigen van mijn toenmalig engagement en van de tijd waarin ze ontstonden en alles politiek was. Ik was lang niet de enige die ook zijn creatief werk een expliciet politieke draai gaf. In die tijd maakten ook enkele arbeiders-dichters  furore.

Partijlid werd ik nooit, ondanks de vriendelijke aandrang van spilfiguren als Kris Merckx, Renaat Willockx en Ludo Martens zelve. Mijn band met AMADA duurde niettemin langer dan een flirt en leek meer op een romance met net te veel afstoting en aantrekking om het tot liefde te kunnen schoppen. Dat ik mijn haar moest laten knippen om kennis te kunnen maken met het socialisme in Albanië, leek me een brug te ver. Mijn  voorstel om de 1 mei-viering van AMADA wat meer schwung te geven middels een dansfeest, deed de leiding oprecht schrikken.  

Hoe ver liep de romance dan wel uit? In elk geval behoorde ik in de jaren zeventig een tijd tot een culturele “massaorganisatie” van AMADA. Een “massaorganisatie” brengt sympathisanten van de partij bij elkaar rond een specifiek thema (bijv. de Anti-Imperialistische Bond) of een specifieke doelgroep (Het Vrouwenkomitee). Lid worden van de partij hoefde niet, maar uiteraard hoopten de leiders op enige aanwas. De culturele massaorganisatie waarin ik actief was, met Gent als uitvalsbasis, wordt niet vernoemd in de thesis van Ward Segers [2]. Vond  Segers onvoldoende bronnen? Bestonden we niet lang genoeg? Ontbreken we in de officiële AMADA-archieven?  Hoe ons koor heette, ook dat kan ik me niet herinneren. 
In elk geval ontplooiden we een behoorlijke activiteit als koor en in de VRT-archieven bevinden zich opnames van een optreden, ik meen ergens in Oost-Vlaanderen. Freddy Van Doorslaer kon zingen en gitaar spelen, dus werd hij vanzelf onze (koor)leider.   

Het was in die tijd dat ik het plan opvatte om teksten aan te leveren voor onze groep. Geen bezwaar tegen Brecht, Eisler en de klassiekers van de arbeidersbeweging (De Internationale, Bella Ciao, enz.), maar hedendaagse liederen en teksten leken me nodig om een breder publiek aan te trekken. In de genoemde map “Linkse teksten”, vond ik niet alleen die vier gedichten, maar ook andere aanzetten tpt lyriek, proza én pogingen tot vertalingen van pop- en rocksongs. Ik kan me niet herinneren dat ik die liedjesteksten ooit heb voorgelegd aan de groep, maar ik heb een sterk vermoeden dat de gedichten wel het podium haalden – of tijdens een optreden van onze “massaorganisatie”, of ter gelegenheid van een andere revolutionaire bijeenkomst.

In elk geval geldt voor deze gedichten wat voor al mijn andere geldt: ze ontstaan pas na een gebeurtenis die plotse, sterke gevoelens oproept, die daarna in dichtvorm worden gekanaliseerd. 

© Eddy Bonte (redactie 24mrt2021). Eerste publicatie op deze site. 

NOTEN
[1] “The United States Of America (1ste prijs, afdeling Welvaartstaten)” dateert  van 1969 en de eindversie heb ik met zekere regelmaat gebruikt bij voordrachten. Zie verdere uitleg bij het gedicht. De  gedichten “Fabrieken”, “Arbeid”  en “Flieken” dateren van 1973 (“Flieken” draagt geen datum, maar het beruchte “Wetsvoorstel 430” van Vranckx verwijst  naar 1973). “Vrede’ is van 1975.  
[2]  Ward Segers: zie http://www.npdoc.be/Segers-Ward-intro/

 

(01) FABRIEKEN

Fabrieken spuwen gal
Fabrieken spuwen arbeiders

En op straat:
gal-arbeiders ploeteren
door loontekort
        miserieteveel
naar de fabrieken
altijd opnieuw

Fabrieken spuwen arbeider en gal
totdat alleen arbeiders
fabrieken zullen spuwen.

(02) ARBEID

Hels ritme
        klanken
        zagen ronken
        zenuwen barsten

Alleen als wij het zelf doen
alleen als wij kunnen spreken
alleen dan kan
                  zal
             hels ritme
             ronkende zagen
             barstende zenuw

verdwenen zijn.

(03) VREDE

Leuzen vliegen de radio uit
                           de televisie in
                           vrede-vrede
                           wij brengen u de vrede

Beloftes worden met gulle hand rondgedeeld
                           vrede-vrede
                           wij brengen u de vrede

Daarom moet de orde hersteld,
               moet de ekonomie wachten – maar niet te lang -
               wordt Gilly gesloten
               en het leger versterkt

Vrede, vrede, maar eerst: Ordnung muß Sein!

[Variant op typoscipt : “wij geven u elk soort vrede” i.pv. “vrede-vrede, wij brengen u de vrede”)

 

(04) FLIEKEN

Handig maken flieken de boeien vast
zij zeggen: wel vriend
                   waar was jij toen en toen
                   en waarom?

Bewijzen toveren zij uit hun zakken,
     wet nummer zoveel, paragraaf bis,
     wetsvoorstel 430 bijvoorbeeld
     helmen en moto’s zijn staatsgevaar
     Renault echter is gelukkig:
         een kapotte BOB-wagen is een beetje meer winst
     Ook Volkswagen jubelt: leve de flieken
                                           leve de staat
     Wij leveren, kontant of op krediet:
     mooie bussen,  geschikt voor 4 flieken
                               en tien betogers
     alle comfort – tout confort compris:
     knuppels gratis,
     ondervraagbankje,
     1 bic
     Volkswagen: snel vervoer voor oproerkraaiers
                           het volk moet gezond blijven,
                           opgepast voor de Aziatische griep
     Ook inbegrepen: een busje Pril,
                                 wast witter dan wit het stakersbloed  van je handen.

De Heer zij met ons, ’t kan nog van pas komen.

 

(05) The United States of America (1ste prijs afdeling Welvaartstaten)

Zwarte cadillacbanden
rijden zwarte mensenklompenhopen
tot stof en grijs;
de kleur van de huid
is de kleur van de ziel

Houtsplinterhuizen
blijven bengelend als bloedend wild in de weitas
achter in de klauwen van de kraan kraanklauwen
en staan hun plaats af aan bewoonbare
     kubussen en
     silinders
en balken

Hoop doet leven,
zwarte schimmen kruipen in mierenrijen door het
bijenland en de stekels ontwijkend
lopen ze over witte egels

Het kleverig slijm van de beste sterkste
 oksideert zuigt de overwonnenen uit
die langzaam rottend de basis vormen voor een beter rijk,
     een rijker rijk

Lippen sluiten zich als oesters,
te bang om hun vredesparel te uiten
en andersdenkende zandkorrels  kiemen binnen te laten

     En zwarte cadillacbanden
      rijden zwarte mensenklompenhopen
         tot stof en grijs.

[In tegenstelling tot de overige vier gedichten, die ik sinds de jaren zeventig compleet uit het oog was verloren, gebruikte ik “The United States of America (1ste prijs Welvaartsstaten)” nu en dan op voordrachten. Het verscheen ook op mijn website en in een bundel uitgegeven in eigen beheer. Dit typoscript echter, gedateerd 20/10/’69, is een oudere en wellicht de oorspronkelijke versie. De tekst bevat een reeks wijzigingen en het is de gewijzigde versie die ik uiteindelijk behield.
De doorhalingen in het typoscript zijn hier weergegeven met een enkele doorhaalstreep.
De toevoegingen staan cursief.
In de definitieve versie werd als ondertitel “The Ghetto” toegevoegd.
Het typoscript bevat ook een variant op de voorlaatste strofe:
[Totdat: Lippen zich sluiten als oesters
              Elke bloem wordt een geweer
              Terwijl lekke Cadillacbanden
                 werkloos
                 veerloos
                 hopeloos
              hun eigen vracht verliezen]
         

(einde artikel)