UNDERGROUNDPERS: THE INTERNATIONAL TIMES

Verguisd en opgejaagd door politici, overheden en de burgerlijke pers. Evengoed uitgespuugd door officieel links. Dat is het decor waarin de opkomst van de Engelse underground pers in 1966-67 zich afspeelde. Het eerste Engelse undergroundblad, International Times of kortweg IT, verschijnt sinds kort opnieuw – in digitaal formaat. www.internationaltimes.it

Wie schrok toen Mei ’68 zo ‘plots’ om zich heen greep, had een en ander gemist. Om te beginnen, dat de Amerikaanse studenten, zoals de Free Speech Movement en de Students for a Democratic Society, al jaren een andere democratie en een andere universiteit wensten. Maar vooral dat de revolte al jaren bezig was op alle terreinen waar de politici, overheden, de pers en zelfs met middenveld niet aanwezig waren:populaire cultuur, gedrag, omgangsvormen, menselijke verhoudingen, de jongerenwereld. Politici, overheden, pers en middenvelders stelden hun verwachtingen in grote structuren. Russen en Amerikanen waren vijanden, maar beide systemen waren verwikkeld in een wedloop omdat ze uit hetzelfde materiaal waren gebeiteld: arbeid, productie, macht, prestatiedwang, hiërarchie, materiële vooruitgang door eenheidsdenken - met ruimtevluchten en Olympische medailles als symbolische inzet. En tegen “het systeem” zouden jongeren zich precies verzetten, op hun terrein: muziek, mode, omgangsvormen, seksualiteit, cultuur. In Japan, Mexico, Parijs, Praag, London, de States. Als bevoorrecht getuige, vertelt Jean-Claude Carrière indringend over de parallellen tussen Praag, Parijs en New York [1].

JEUGDPERS

Het hoeft dus niet te verwonderen dat de revolterende jeugd ook met een eigen pers begint en de vigerende formule drastisch omgooit: niet alleen door andere onderwerpen te behandelen – dat is logisch – maar ook door de journalistieke aanpak, het formaat, de presentatie en de vormgeving op zijn kop te zetten. Typisch is natuurlijke de jeugdige leeftijd van de initiatiefnemers, (hoofd)redacteuren, fotografen, grafici en de bonte bende freelancers. Het meest typische kenmerk van wat de undergroundpers zou gaan heten (naar de clandestiene pers van WO II), is echter haar completeonafhankelijkheid. Gekoppeld aan een grote, gore bek en radicale inzichten over wat jongeren echt bezig houdt, wordt de undergroundpers de kop van jut van het establishment: schrijvers en redacteurs vliegen voor het gerecht of belanden in de bak, de verspreiding wordt geboycot, de inhoud gecensureerd, de verschijning simpelweg verboden. [2].

HYPOCRISIE

International Times, het eerste undergroundblad in Engeland en daarmee ook in Europa, werd gelanceerd op 15 oktober 1966. Zoals het past middels een party met een onuitspreekbare naam, deAll NIght Pop Op Costume Masque Fantasy-Loon Blowout Drag Ball. In The Roundhouse, een Londens pand dat al jaren letterlijk en figuurlijk dienst deed als scène voor de andere muziek en waar, bijvoorbeeld, Alexis Korner, Geoff Bradford en Cyril Davis de blues in Engeland introduceerden. Op het feestje traden o.a. Yoko Ono, Pink Floyd en The Soft Machine aan. De partyformule is geen toeval: muziek, vooral de alternatieve popmuziek, vormt een hecht fundament van de jeugdcultuur en dus van underground. The Music is the Message. And the Form.
International Times, vrij snel afgekort tot IT na bezwaar van de oerconservatieve krant The Times, stootte meteen door naar het hart van de burgerlijke samenleving: haar hypocriete moraal. Zedenschennis, godslastering en belediging van de vertegenwoordigers van de Gevestigde Lichamen (monarchie, magistratuur, politici, politie), zijn tot op vandaag favoriete alibi’s van repressieve regimes. Linkse tot extreem linkse politieke partijen zijn door het establishment niet geliefd, maar spelen tenminste het spel van structuren, hiërarchieën, organisaties, de macht en het zwart-witdenken. Jongeren die een grote bek op zetten en compleet onafhankelijk zijn, dat is een ander paar mouwen. Het marxistische tijdschrift International Socialism publiceert in 1972 [3] een vlijmscherp artikel over de undergroundpers waarmee ze zich aan de kant van het establishment scharen: op IT kan je geen ideologische lijn trekken, ze volgen geen politiek programma, neigen naar mysticisme, het aantal echte utopische experimenten ligt heel laag… Kortom, IT is een sta-in-de-weg van traditioneel links, hoe links het ook moge zijn.

COUNTER CULTURE

IT richtte haar pijlen niet op de officiële instellingen, maar op de officieuze, in het bijzonder op twee instellingen die de leefwereld van jongeren bepalen en fungeren als reproductiemachines van de moraal en de sociale verhoudingen van de gevestigde orde: de school en het gezin, specifiek de hiërarchische en repressieve verhoudingen die hen in leven houden. Het allereerste nummer van International Times vat de brede invalshoek samen: politiek (China), kunst in al zijn vormen (poëzie, theater) met een grote nadruk op nieuwe of herontdekte muziek, onderwijs, ontspanning… vaak met een flinke schep humor die wel eens cynisch tot morbide vormen kan aannemen. International Times is niet denkbaar zonder cartoons , fotografie, collages, extra posters en hoofdpagina’s die eruitzien als een grafisch kunstwerk. Toen ongezien, sindsdien gewoon.[4].
In de jaren zestig zijn radio en tv onbereikbare media voor gewone burgers – in veel Europese landen zijn ze zelfs staatsmonopolie – zodat tijdschriften als International Times en OZ de counter culture een gezicht geven en verspreiden… Want dit is wel de essentie: de counter culture of alternatieve cultuur, dit wil zeggen een brede beweging die voor elke maatschappelijke of persoonlijke sfeer in de tegenaanval gaat en een alternatief wil uitbouwen. International Times is tegelijk de draaischijf en een voorbeeld van de tegencultuur. De redactie lijkt niet op een redactie en het blad zet ook een eigen distributienet op.

CHANGE

Het trefwoord in de “editorials” van het eerste nummer luidt: change. Daevid Allen van The Soft Machine beschreef de lanceringsfuif als volgt: “One of the two most revolutionary events in the history of English alternative music and thinking. The IT event was important because it marked the first recognition of a rapidly spreading socio-cultural revolution that had its parallel in the States. It was its London newspaper. The new year came...bringing and inexpressible feeling of change in the air” [5]. Een half jaar na de start, is is IT op zoek naar geld om de gevolgen van alle kloterijen te kunnen betalen. Op 29 april 1967 werd een feest gehouden zoals London – of Europa – er nog nooit één had gezien, de 14 Hour Technicolour Dream [6]. Een feest waar alle zintuigen vrij spel kregen, waar de uiterlijkheid der dingen wordt geëtaleerd (kledij, light shows) en dat alles op de vibrations van de undergroundmuziek van het moment en van een stel performers van alle slag en soort. En op drugs. Dat geld konden ze goed gebruiken, want de politie stond om de haverklap aan de deur en in maart 1967 werden 8000 exemplaren in beslag genomen wegens “obsceniteiten”. Eén van de spilfiguren, John ’Hoppy’ Hopkins, vloog de bak in wegens bezit van marihuana. De rechter noemde hem “a pest for society”. Kort erna, werden ook Mick Jagger en Keith Richards gevangen gezet. Maar 1967 was ook het jaar van de Summer of Love. In 1970 werd IT veroordeeld wegens een “complot tegen de openbare zeden” omdat ze contactadvertenties voor homo’s hadden geplaatst.

"IT" IS ER WEER!

IT hield het twintig jaar uit - een onderbreking in het begin van de jaren tachtig niet te na gesproken - en kwam in de jaren 1994 weer kort boven water. Vorig jaar zetten een comité met o.a. de vroegere steunpilaar Mike Lesser International Timesweer op de rails. Digitaal. Lesser noemt het een “a journal of radical political art and polemic” dat fungeert als een “news channel” . Nog een oudgediende is van de partij, Johnny Void Dit keer hangt geen verandering in de lucht, maar net zoals toen is IT ook nu niemands spreekbuis en worden alle terreinen van het leven en de samenleving behandeld. Ga toch maar een kijkje nemen voor poëzie, graffiti, opiniestukken over kunst en politiek, een tekening van David Cooper (befaamd psychiater en maatschappijcriticus uit de jaren ’60), een tekst van Allen GInsberg voor het Dialectics-congres (1967 en 2012), bespreking van een documentaire over cultuurfilosoof George Bateson… met de nodige superkritische en anarchistische reflexen. De helft van het lezersbestand bevindt zich buiten Engeland en een derde spreekt geen Engels als moedertaal [7].

Wat te doen? Just stand in the trenches and pull the trigger.

NOTEN
[1] Carrière, Jean-Claude: Les années d’utopie, Plon 2003, reeks Pocket..
[2] Richard Neville heeft de brutale repressie die hij en zijn blad “OZ” in Australië en het Verenigd Koninkrijk moesten ondergaan, op onderhoudende maar ondubbelzinnige wijze te boek gesteld in (a) Neville, Richard:Hippie Hippie Shake, Dickworth Overlook, 2009 (b) Neville, Richard: Playpower, Jonathan Cape, 1970 (Nederlandse editie: zelfde titel, Van Holkema & Warendorf, Bussum). Zie ook (c) www.richardneville.com
[3] International Socialism, 1st series, no. 51, April-June 1972.
[4] Alle nummers van IT zijn consulteerbaar in het archief van www.internationaltimes.it en bevinden zich ook in de British Library. Een selectie uit het eerste nummer: een gedicht van de linkse poëet Adrian Mitchell, een artikel van Simon Vinkenooog, de schaars geklede IT-girl als parodie op de blotetettenpagina van de Labour-pers, een In Memoriam over André Breton, een recensie van een modernemuziekfestival in Polen (!) en van een Stones-concert, een zeer kritische bijdrage over de Culturele Revolutie in China met een analyse van de buitenlandse pers, opiniestukken over het Destruction in Art Symposium, een begin van alternatieve agenda... Op pagina 1: een negatief commentaar op een toneelstuk over Vietnam – US, door de Shakespeare Company – dat ideologisch ondermaats wordt bevonden, een “editorial” over het gebrek aan “change” in London of een artikel over de alternatieve Free School in London.
[5] http://www.furious.com/perfect/sydbarrett.html
[6] Een goede documentaire met dezelfde titel is verkrijgbaar op dvd. Zie ook de film van Peter Whitehead over dit evenement:”Tonite, Let’s All Make Love in London”, soundtrack op cd bij See For Miles, SEECD 258.
[7] (a) www.internationaltimes.it (b) Een historisch overzicht met commentaar van enkele covers: “How International Times sparked a publusing revoltion”, http://www.guardian.co.uk/media/gallery/2009/jul/15