De hippiebeweging propageerde de cultus van het lichaam en van het naakte lichaam in het bijzonder. Het lichaam als bron van en middel tot genot  – dat is een compleet en subversief maatschappelijk programma, zoals mocht blijken uit de horrorreacties van weldenkend rechts en van officieel links.

De Summer of Love was net voorbij toen de Nederlandse artieste Phil Bloom op 9 oktober 1967 naakt op  het televisiescherm verscheen. Zowat heel Nederland ging simultaan in shock. Nochtans duurde deze VPRO-stunt niet lang en gebeurde er ook niet echt wat – juffrouw Phil las de krant! De shock was echter makkelijk te verklaren: bloot hoorde bij het  sleutelgat of de Playboy; bloot bedekte je en toonde je in geen geval, nog in het minst in het openbaar of voor vreemd volk – zoals op televisie.   

Phil Bloom 1967 Freikörperkultur

 

FREIKÕRPERKULTUR

Toen Hippie het lichaam, en vooral het naakte lichaam,  in eer herstelde, was bloot in heel de Westerse wereld taboe, zowel bij protestanten als bij katholieken, zowel ter linker- als ter rechterzijde. Bloot werd meteen geassocieerd met seks. Voor rechts was seks vies en zondig, een uitvinding van links om de jeugd te perverteren. Voor links leidde seks de revolutionaire arbeider af van zijn ware zending en was het een misleidend manoeuvre van de burgerij (en de intellectuelen natuurlijk). Censuur, verbod en inbeslagnames waren dan ook aan de orde van de dag:  zowel een roman (Black Venus van Jef Geeraerts) als een “seksboek” (Variaties) werden onder de toonbank verkocht en Hugo Claus werd tot vier maanden gevangenisstraf veroordeeld voor zedenschennis. Hij had het bestaan om zijn stukMasscheroen  te laten spelen met drie naakte mannen als de Heilige Drievuldigheid. Dat was Vlaanderen in 1968.   

Natuurlijk was Hippie niet de eerste beweging die voor het lichaam en  bloot opkwam. Enkele decennia eerder maakte het nudisme opgang, eerst in het pre-nazistische Duitsland waar het bekend stond als “Freikörperkultur” – de cultuur van het vrije lichaam. Overigens is een ode aan het lichaam niet noodzakelijk synoniem van vooruitstrevendheid. De bewondering van de nazi’s voor het perfecte lichaam als onderdeel van de Arische filosofie, is voldoende bekend.

Hippie moest in wezen optornen tegen een eeuwenoude joods-christelijke opvatting over het lichaam, een opvatting die werkelijk alle poriën van de samenleving was binnengedrongen: het lichaam als lijden, zonde, ziekte, pijn en oorzaak van alle verderf.  Getuige daarvan de afkeer van het vleselijke in het algemeen (“het vlees is zwak”) en specifiek van het vrouwelijk lichaam als symbool van verleiding en zonde. Hoewel ze elkaar lijken te bestrijden, houden zowel katholieken als vrijzinnigen zich niet toevallig even hard bezig met het eerste en het laatste lijden: geboorte (abortus) en sterven (“waardig” sterven, palliatieve zorg, etc.). Zo diep is de christelijke visie op het lichaam en het vleselijke doorgedrongen. Enkel in dergelijke cultuur, de onze, is een wet op ongewenste intimiteiten mogelijk, wel te verstaan: lichamelijk intimiteiten, aanrakingen, contact tussen vlees en vlees.  Nog steeds associëren wij dit met seks en dus met het ongewenste en onreine. Die joods-christelijke visie op het lichaam uitschakelen, is voor de Franse filosoof Michel Onfray essentieel om een werkelijk andere moraal te kunnen ontwikkelen.

BLOOT VOOR IEDEREEN

De lichaamscultus van Hippie vertoont heel specifieke kenmerken. 

Om te beginnen, is het lichaam een bron van en een middel tot genot en dat lichaam-als-genot wordt in deopenbaarheid gebracht. Het nudistenbloot daarentegen, wordt niet gedeeld maar afgeschermd middels privéterreinen.
Ten tweede: in tegenstelling tot het puur esthetische ideaal van een Leni Riefenstahl,  zondert Hippie het lichaam niet af. Het wordt integendeel verbonden met de rest van de boodschap: genieten van het leven, respect voor het natuurlijke, streven naar harmonie en bovenal: liefde. Niet enkel de liefde tussen twee mensen, maar liefde voor alle mensen en liefde tot alles wat de mens omringt.  Die combinatie ressorteerde een ronduit subversief effect, want zo ging de Hippie-filosofie regelrecht in tegen verplichte monogamie, seks in functie van het huwelijk en de kroost, het verbod op voorhuwelijkse seks en de veroordeling van homoseks. Hippie zette alle sociale taboes en verboden op de helling.
Tot slot, maakte Hippie komaf met het ideële, perfecte lichaam (nazisme, de Oude Grieken, Leonardo da Vinci) en met de vigerende schoonheidsidealen: ieders bloot mocht worden gezien, ook als ze niet overeenkomen met de opgedrongen ideale maten van Playboy, de schoonheidsindustrie en de reclameaffiches voor huisvrouwen. Dat is opmerkelijk voor een  beweging van jongeren – die nu eenmaal makkekijker aan het “ideaal” kunnen beantwoorden - maar weer niet zo opmerkelijk als je weet dat individuele keuzevrijheid tot de kernideeën van Hippie behoorde.  

In 1956, slaagde het establishment er nog in de wiegende heupen van Elvis Presley op televisie te censureren. Tien jaar later, lopen jongeren complexloos naakt of halfnaakt op muziekfestivals rond. Voor het establishment is groter verschrikking is ondenkbaar: de zelfverklaarde politieke en religieuze boegbeelden van de “moral majority”,  beschouwen de ode aan het genot, de bevrijding van het lichaam, veel bedreigender dan de materiële bevrijding in materialistisch, marxistische zin. De Hippe-filosofie bevat namelijk ook een ode aan de vrede, de harmonie en de liefde en dat valt niet zo goed te rijmen met de vigerende praktijk van vijandbeelden, oorlog, kerkelijke dogma’s, economische expansie of neokolonialisme.

BOEKJE VAN PLEZIER

We slaan Sigmund Freud over en met enige spijt zelfs Erich Fromm (1900-1980), maar we staan wel even stil bij de BelgRaoul Vaneigem (1934) en meer specifiek zijn “Le livre des plaisirs”. Dit boek dateert wel van 1979, maar de auteur borduurt eigenlijk verder op vroegere geschriften en specifiek op zijn bekendste werk, “Traité de savoir-vivre à l'usage des jeunes générations” uit 1967. Zijn ideeën inspireerden op directe wijze de Franse studenten die een jaar later een revolte zouden ontketenden…
Zoals Onfray geen andere moraal mogelijk acht zonder uitschakeling  van de joods-christelijke visie op het lichaam, zo meent Vaneigem  dat een andere wereld pas mogelijk wordt wanneer we die uitbouwen buiten de “zone marchande”, d.w.z. buiten de wereld van de economie, de handel, de ruil en het gewin. Vaneigem  verwacht geen heil van alternatieve structuren, hij zet in op het individu dat opteert voor het ware leven en dus voor het Genot. Volgens Vaneigem is “la jouissance”, dus het genot, de menselijke activiteit bij uitstek die per definitiegezagsondermijnend werkt. De bekendste uitingen van Genot, zoals liefde en seks, vallen nu eenmaal buiten de “zone marchande”:  ware liefde is ongrijpbaar, individueel en gratis - het ultieme wapen om een samenleving te lijf te gaan die alles verhandelt en de mens aan die handel ondergeschikt maakt.  Het pure, ongrijpbare en dus onverhandelbare genot wordt door gezagsdragers daarom niet enkel als een morele, maar ook als een economische misdaad beschouwt.

FREE SEX OF FREE LOVE?

In een samenleving waar seks en bloot zo diep verdrongen waren, verwondert het niet dat een tegenbeweging als Hippie ook tot fouten en excessen leidde. Zoals gezegd, is liefde het centrale thema van hippie en niet seks an sich. Hippies spreken van “free love”, niet van free sex. Wie seks dus loskoppelt van het lichaam-als-genot en dat lichaam nog eens loskoppelt van de ruimere hippieboodschap, komt uit bij het ordinaire gefuck dat Jenny Diski zich herinnert uit haar Londense hippieperiode. Héél het relaas van Diski is doordrongen van pessimisme en rancune; blijkbaar heeft ze niet door dat ze zich telkens met één aspect van de filosofie bezighield en het kader vergat. “Free love” is niet bedoeld om zoveel mogelijk partners te “bezitten”, maar net het omgekeerde: het is gericht tegen de bezitsdrang en de negatieve gevoelens die gepaard gaan met de verdediging van bezit, bijvoorbeeld afgunst, na-ijver, jaloezie en concurrentie.  
Hippie heeft de seksuele revolutie niet op zijn eentje teweeggebracht, dat spreekt. Andere fenomenen wezen in dezelfde richting, zoals de verrassende enquêtes over het seksuele gedrag van de Amerikaanse burger (Kinsey,  Masters and Johnson), de opkomst van het feminisme (Betty Friedan in 1963),  de vlucht naar de natuur als reactie op de technisch-wetenschappelijke samenleving, een algemene zoektocht naar identiteit in een anonieme wereld…

Misschien kunnen we eindigen met een boutade van M.L. Issitt: Hippie verhuisde seksualiteit van de slaapkamer naar de woonkamer. 
En vergeet verder de boodschap van Stephen Stills niet:

IF YOU CAN'T BE WITH THE ONE YOU LOVE, LOVE THE ONE YOU'RE WITH 

© Eddy Bonte (red. 17June2012)

REFERENTIES

Issitt, Micah L.: Hippie: A Guide to an American Subculture, ABC-CLIO  Incorporated, 2009
Jenny Diski: The Sixties, Profile Books, 2009
Onfray, Michel: Traité d’athéologie, Grasset, 2005
Vaneigem, Raoul: Le livre des plaisirs, Encre, 1979

WEBSITES
http://www.spiritualnudity.com
http://www.hippy.com
http://www.orbcity.com/polishhippy
http://www.artsandmusicpa.com/popculture/hippies2.htm (een lijst met heel veel hippie-sites!)
http://www.hipplanet.com

Phil Bloom vestigde zich als artieste in Antwerpen: http://www.philbloom.com