GOD ALS FABRIEKSINSTELLING

over het oneigenlijk gebruik van het by default-denken

Het by default-denken dat eigen is aan computers, is ons dagelijks leven binnengedrongen en laat daar vernietigende sporen na. Bijvoorbeeld: de gevolgtrekking dat bij ontstentenis van god er toch “iets” moét bestaan.

Zoals we allemaal weten, “redeneren” computers door voortdurend te kiezen tussen nul en één. Is het niet nul, dan moet het wel één zij: by default, zoals dat heet. In gewoon Nederlands: bij ontstentenis van, bij gebrek aan een alternatief. Altijdbestaan twee mogelijkheden en altijd moet tussen die twee mogelijkheden worden gekozen.

KOFFIEDIK & BELTONEN

Omdat we elke dag talloze apparaten gebruiken die in wezen computertjes zijn, heeft de by default-redenering zich razendsnel verspreid. Een eenvoudig voorbeeld: wie voor zijn mobiele telefoon geen beltoon kiest, krijgt vanzelf, by default, de fabriekinstelling te horen. Of: een satellietontvanger die niet op radio is ingesteld, ontvangt by default televisiekanalen. Wie een eersteklasticket wil bestellen via het net, moet de by dafault-instelling “tweede klas” uitschakelen. Als u niets wijzigt, slaat uw koffiezetapparaat af na een uur - by default.

Zolang by default-redeneren wordt toegepast op feitelijkheden, is er niets aan de hand, integendeel. Een by default-reeks laat een mecanicien toe op efficiënte wijze de oorzaak van een defect op te sporen. De trouble shooting-lijst van uw camera of aircotoestel, is op hetzelfde principe gebaseerd.

DE ONTSPORING

Het by default-denken ontspoort echter, wanneer (a) het niet wordt toegepast op feitelijkheden en (b) de redenering wordt omgedraaid omdat ze mordicus wil toepassen.
Neem nu god. Nogal wat mensen geloven niet langer in het bestaan van een klassieke god. Een logische conclusie zou dan luiden: er is niets. Zo eenvoudig werkt het helaas niet in een omgeving die doordrongen is van het by default-principe. De drang om by default te denken in de overtuiging dat we hier te maken hebben met een logische categorie, leidt tot twee fouten.
Om te beginnen, wordt over het hoofd gezien dat een begrip als ‘god’ niet tot de feitelijke wereld behoort en derhalve niet in aanmerking kàn komen voor een by default-benadering. Zoiets valt blijkbaar moeilijk te begrijpen in een wereld die kiezen beperkt tot het aanvinken van één van slechts twee vaststaande mogelijkheden - gesymboliseerd in “Like” - of “Not Like”.
Ten tweede, wordt de by default-redenering “als er twee mogelijkheden zijn, moet ik er één kiezen” omgedraaid en vervormd tot “er moeten twee mogelijkheden zijn, ongeacht de situatie, anders kan ik niet kiezen”.

De combinatie van beide fouten, het resultaat van een dubbele oneigenlijke toepassing, luidt als volgt: “als er geen god is, dan moet er iets anders zijn”. Het is dus geen toeval dat het iets-isme [= er moet iets zijn] meer succes heeft dan het atheïsme [= bijgevolg is er niets].

ELIMINATIEDENKEN

Wanneer we over begrippen als ‘god’ spreken, is de by default-methode onbruikbaar. Wie ze wel gebruikt, zet een schadelijke redenering op. Vooraleer god als aanvinkbaar voor te stellen, moet namelijk worden aangetoond dat (a) god een feitelijkheid is en (b) behoort tot een set van slechts twee feitelijkheden die elkaar bovendien uitsluiten en zo verdere redenering waarborgen.
De feitelijkheid ‘god’ is echter niet aangetoond; derhalve vervalt de hele redenering.
Wie echter voet bij stuk houdt en ‘ik geloof niet in het bestaan van god’ als premisse neemt, moet ernstig blijven en concluderen dat er bij ontstentenis van god eenvoudigweg niets is.

Een en ander houdt tevens verband met het eliminatiedenken, dat bijvoorbeeld schering en inslag is in zogenaamde reality-programma’s waarin middels nihilistische vormen van uitschakeling op zoek wordt gegaan naar de beste stem, de strafste chef-kok, de gemakkelijkste slet, het onnozelste model of de meest wansmakelijke opportunist – dit alles op het niveau” Like – Not Like”. Zie een volgende bijdrage.