Het geeft te denken dat nu ook in vrijzinnige en filosofisch-liberale kringen wordt opgekomen voor dierenrechten [1a,b]. Dierenrechten kunnen nu eenmaal niet bestaan en wie mordicus  het tegengestelde volhoudt, degradeert in hoge mate de mensenrechten die er model voor stonden. Achter dit onschuldig ogende dierenvriendverhaal, gaat  echter een groot gevaar schuil: als de dierenactivisten er in slagen rechten op te leggen aan dieren, dan zal dat ook gebeuren met mensenrechten. De hypercorrecte zeloten staan paraat, het absolutisme loert om de hoek.  Ondettussen kan u bij LIDL... welzijnskonijn kopen!

GEEN “CONDITION ANIMALE”

We zouden dit verhaal vrij kort kunnen houden: de zg. “dierenrechten” werden door de voorstanders ervan afgeleid van de mensenrechten. Een soort uitgebreide perimeter van de mensenrechten, a.h.w. de kroon op het werk [2]. Mensenrechten zijn echter geen rechten zoals alle andere: zij zeggen dat

(a) elk individu als Mens, als lid van de Mensheid, intrinsieke rechten bezit en kan doen gelden

(b) deze rechten voorrang hebben op alle andere rechten en

(c) los staan van iedere context, zoals plaats en tijd.

In tegenstelling tot de Stenen Tafelen, komen mensenrechten niet uit de hemel gevallen; zij zijn niet god-given, maarmensenwerk, ingebed in een brede emancipatorische beweging die al een paar eeuwen aan de gang is, het resultaat van strijd, discussie, oorlog, overleg. Daarom staan mensenrechten in wetboeken en verdragen. Als mensenwerk, kunnen mensenrechten ook worden gecontesteerd, genegeerd, overtreden of afgeschaft. Kortom, mensenrechten vooronderstellenbewustzijn over de eigen toestand, zeg maar over de condition humaine. Bijvoorbeeld bewustzijn over de tijd: de nastrevenswaardige toekomst versus het vergetenswaardige verleden. Meer dan alle andere rechten, vooronderstellen mensenrechten bovendien de kracht en de wil om over de condition humaine te spreken, te onderhandelen en wijzigingen aan te brengen.

Overigens, ontlenen rechten in hoge mate hun zingeving aan de pendant plichten.

Dieren zijn tot niets van dit alles in staat: ze zijn zich niet bewust van hun condition animale,bezitten geen besef van vroeger en later, weten van geen plichten, zijn onbekend met emancipatie.

Dierenrechten zijn nonsens. Gevaarlijke nonsens evenwel, want ze degraderen en banaliseren de mensenrechten -  die tot voorbeeld hebben gediend.

HET DIER ALS IDEOLOGISCH ALIBI

Hier zou het verhaal kunnen eindigen. Maar, zo zouden dierenvrienden kunnen repliceren, wij kunnen de dieren tochrechten toewijzen of toekennen om hen te beschermen tegen dierenbeulen? Dieren worden inderdaad soms als rechtspersoon voorgesteld,  bijvoorbeeld als “erfgenaam”. Alleen komen de dieren zelf er uiteraard niet aan te pas. Eigenlijk zeggen de werkwoorden “toewijzen” en “toekennen” genoeg. In wezen is het de mensengroep Vrienden die in strijd is gewikkeld met de mensengroep Beulen, par animal interposé. Zo kwamen als konijn verklede mensen op straat om te protesteren tegen bepaalde fokpraktijken [3].  Indianen en negers hebben het ook mogen meemaken dat diverse christelijke fracties zich over hun heil wilden ontfermen. Als Blackie een miljoen erft, heeft hij een bewindvoerder nodig, zoals demente mensen of peuters. De erfgenaam Blackie is pure fantasie. De rotgeslagen Bella kan alleen maar stampen en loeien, ze heeft de mens Michel Vandenbosch nodig om andere mensen op dit “onrecht” te wijzen. De rechten van Bella zijn pure fantasie. Rechten zijn in flagrante tegenspraak met complete, aangeboren en niet-corrigeerbare afhankelijkheid. Hier wordt enkel een ideologische strijd tussen mensen gevoerd  met het dier als inzet. Vroeger doodde je een olifant om je status te verhogen, nu adopteer je er een. Wat de olifant denkt?

HET NIEUWE ABSOLUTISME

Hier zou het verhaal opnieuw kunnen eindigen, want waar maak ik me nu toch druk om? Laat Blackie zijn luxesteak en praalgraf, gun Bella haar cleane stal en Michel Vandenbosch. Bovendien ben ik van mening dat men niet op honden moet schoppen om te tonen wie de baas is en dat paarden ook wel galopperen zonder karwats. Dus waar maak ik me druk over?  Over de semantische vervuiling van het begrip “rechten”? Zeker. Maar ook over de voortdurende verwarring tussenrechten enerzijds en begrippen als welzijn en bescherming van dieren tegen lijden anderzijds.Zo verkoopt Lidl nu “als eerste en enige” het…welzijnskonijn! Na alle “aandacht en respect” wordt het zelfs “met zorg getransporteerd en verwerkt”. De nieuwe slogan van Lidl luidt blijkbaar niet voor niets “Lidl slaat door” [3BIS]

Deze verwarring tussen “niet lijden – welzijn – bescherming” en het begrip rechten, wordt uitgebreid tot vegetarisme en daarna ook nog eens tot ecologie  [4].

De ecologische invalshoek leidt rechtstreeks naar de “juiste” (ethisch correcte) en dus de enige manier. Ik maak me vooral zorgen om het absolutisme dat op ons afkomt: als ooit een Handvest der Dierenrechten wordt goedgekeurd, en dat zit er gewoon aan te komen, dan zullen de dierenactivisten deze rechten toewijzen, toekennen en opleggen. Per definitie. In naam van een onmondige groep, de dieren. Omdat deze rechten in hun ogen absoluut zijn, d.w.z. dat de dieren er recht op hebben, ook al weten ze het niet. Zoals zij ook menen dat de mensenrechten absoluut zijn. Dat moéten ze wel menen, want dierenrechten zijn in hun ogen een uitbreiding van mensenrechten. Net daarom valt te vrezen dat deze redenering in al zijn onzin ook nog eens wordt omgekeerd, d.w.z. dat deze absolutisten mensenrechten zullen toewijzen, toekennen en desnoods  opleggen:  aan wie daar niet om heeft gevraagd, maar niet blijkt te beseffen dat hij er “recht” op heeft en derhalve niet anders kan dan deze rechten en hun donateurs in zijn armen te sluiten. Het politiek correcte Westen is middels interventies allerhande overigens al heel hard bezig met de export  van bepaalde mensenrechten. De dierenactivisten zullen dit absolutisme enkel versterken [5]. We kunnen “achterlijke” culturen die niet weten hoe ze met mensen dienen om te gaan, nu ook eens diets maken dat ze zelfs niet met dieren weten om te gaan [6]. U kent ze wel, die verre volkeren die koeien heilig verklaren, katten aanbidden, beeltenissen maken van mestkevers en zelfs honden opeten.

AAN DE RECHTERHAND VAN GOD

Eindigt het verhaal hier? Nog niet helemaal, omdat de dierenactivisten ook nog eens bijzonder selectief zijn: terwijl mensenrechten gelden voor elke mens, passen we dierenrechten enkel toe op bepaalde dieren. Deze selectie gebeurt op primitieve wijze door een eenvoudige projectie: zullen aan de rechterhand van God-de-mens mogen plaatsnemen, die dieren die wij menselijke eigenschappen toekennen, dus zij die lijken op Onze Beeltenis. Voor de anders beenharde Cliteur, komen de dieren die kunnen lijden (!) in aanmerking als houders van rechten. Van een ideologische invulling gesproken: dichter bij het Kruis kan men echt niet komen. Letterlijk: garnalen niet, paarden wel [7]. Overigens: de mens heeft het dier altijd al ideologisch (cultureel, religieus) ingevuld, van in de tijd der totems. Die invulling verklaart waarom de Chinezen hun honden als een vulgair productiedier beschouwen en dus opeten, terwijl bijbelvaste Joden geen hond als huisdier zullen nemen en de gematigde Jood beter eerst bij een rabbijn ten rade gaat. Dat een Joodse hond recht heeft op zijn sabbatrust, staat wel vast [8]. Deze ideologische selectiviteit alleen al valt uiteraard niet met rechten te rijmen. Maar ja, wij zijn hardnekkige imperialisten: zijn wij het niet die gorilla’s uit de mist halen en Indische tijgers in de Nepal beschermen tegen bijgelovige macho’s?  

Dat wij van anderen iets zouden kunnen leren, ontgaat ons al enkele eeuwen [9].    

Dierenrechtenabsolutisten? ¡No pasaran!

© Eddy Bonte (red. 7NOV2010) Eerste publicatie op deze site. Eveneens gepubliceerd in "ZOEKLICHT", onhankelijk vrijzinnig tijdschrift, januari-februari 2011,

NOTEN

[1a] Paul Cliteur: “God houdt niet van vrijzinnigheid”, Uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 2004, specifiek het hoofdstuk “Dierenwelzijn en dierenrechten”.

[1b] Christian Parmentier: “IJveren voor een dierenrechtenbeleid in de derde wereld?”, in  De Geus,  maart 2009.

[2] Op het eerste gezicht, klinkt deze gevolgtrekking niet onlogisch.  Onze rechten kennen inderdaad een chronologische en conceptuele volgorde:

de politieke rechten: de gemeenschap (natie, staat, vaderland), 19de eeuw, bijv. iedereen gelijk voor de wet als burger;

de sociale rechten: de persoon als lid van een  klasse of groep,  begin 20ste eeuw, bijv. stakingsrecht, recht van vereniging;

de culturele rechten: de persoon als individu, na WO II,  bijv. jezelf kunnen zijn als homo;

de mensenrechten: de persoon als Mens, dus intrinsieke eigenschappen van het Mens-zijn die voorrang hebben op alle andere rechten (bijv. de aanhef van artikel 1 van de Verklaring van de Rechten van de Mens: “All human beings are born free and equal in dignity and rights”) en die los staan van  elke context (artikel 2: “without distinction of any kind, such as race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status“ ).

Veel verder dan Mensenrechten kan men niet gaan, tenzij… we natuurlijk de perimeter uitbreiden tot omgeving van de mens en meer bepaald tot de dieren, die andere levende wezens waarvoor mensen zoveel affiniteit  vertonen (en soms omgekeerd).

[3] Catherine Vincent: “A Paris, des “lapins géants” protestent contre leurs conditions d’élevage”, in: Le Monde, 22/10/2010, p. 2

[3BIS] Huis-aan-huisfolder van Lidl, 8 t/m 13 november 2010, p. 9.

[4a] Zie bijvoorbeeld de websites http://dierenrechten.start.be en http://www.vegetarisme.be. [4b] Onrechtstreeks, gaat het ook over andere “culturen”: hoewel hij spreekt over dierenmishandeling en niet direct over dierenrechten, trekt Björn Siffer van het Humanistisch Vrijzinnig  Verbond (HVV) in “God als alibi” (De Geus, maart 2010) hard van leer tegen moslims (en ook wel joden) die halal (kosher) slachten zonder verdoving te gebruiken. 

[5] Zie mijn artikel “Iedereen Zorro!” over de oneigenlijke toepassing van mensenrechten: www.eddybonte.be

[6] Ik overdrijf niet: u kan donateur worden van Brooke Hospital for Anmials, die diergeneeskundige hulp en “voorlichting aan de straatarme eigenaren over een goede dierverzorging” van ezels en werkpaarden voorziet. Zie www.brooke.nl 

[7] Paul Cliteur, op.cit., p. 335

[8] Detlef David Kauschke: “Auf den Hund gekommen. Was Tora und Talmud über die Vierbeiner sagen – und Fromme im Alltag beachten sollen”, in de rubriek “Religion” van de  Jüdische Allgemeine, 14. Oktober 2010, p. 21, www.juedische-allgemeine.de; zie ook “How to Raise a Jewish Dog”, Little Brown & Co., 2007.

[9] De verlichtingsfilosoof Tzvetan Todorov is gelukkig verstandiger: “ I think that we in the West are very proud of our traditions and justly so, but we still have a lot to learn from the Chinese traditions, from the African traditions, from all sorts of ways of being elsewhere. We need to pay attention to these rather than extracting one savage habit such as clitoridectomy, and say ‘Well, how can you do that?’”, in: New Humanist, Jan-Febr. 2010, p. 30. Zie verder zijn “In Defence of the Enlightenment”, Atlantic Books, London, 2009.