Van overtreders en afwijkelingen

Marine Le Pen van het Front National aan een psychiatrisch onderzoek onderwerpen vanwege haar politieke overtuiging, betekent het einde van de burgerlijke vrijheden en van de veelgeprezen diversiteit.

Zoals bekend, werd de leidster van het Front National schuldig bevonden aan haat omdat ze beelden had verspreid die bepaalde gruweldaden van de Islamitische Staat tonen [1]. Een rechter beval daarop een psychiatrisch onderzoek als onderdeel deel van de procedure. Natuurlijk, lachte “links” in het vuistje. Ten onrechte. 
Er bestaan twee manieren om de democratie uit te schakelen:
de gevangenis, dit wil zeggen de opsluiting wegens overtreding van de wet;  
het psychiatrisch centrum, dit wil zeggen de uitsluiting wegens afwijking van de norm.

In beide gevallen wordt het debat, de essentie van democratie, voor gesloten verklaard.

Crimineel vs ziek  

Niettemin, kan de politieke crimineel rekenen op eerherstel en heropname in de samenleving – zij  het met respect voor de limiet.
De aanvaarding van de Spaanse constitutie van 1978 door alle partijen, dus ook door de franquisten, hield de totale absolutie in van alle misdaden die onder het Franco-regiem werden begaan. Zoiets heet amnestie.
Justitie, de derde macht, vertoont deze clementie omdat de overtreder al met al een variant voorstelt op de gezagsgetrouwe burger: de grens tussen legaal en illegaal is soms heel klein en de verleiding zeer groot. Bovenal:  op het vlak van ideologie, zijn “legaal” en “illegaal” rekbare en subjectieve begrippen. Onder Franco, werd lidmaatschap van de vrijmetselarij en communistische organisaties als een misdaad bestempeld. De nieuwe grondwet, maakte deze maatregel van de ene dag op de andere ongedaan. In andere landen, werden vrijmetselaars en communisten niet vogelvrij verklaard. Na WOII, ten tijde van Franco, namen communisten in Italië en Frankrijk deel aan het bestuur.
Om het met Jezus samen te vatten: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. Zoals bekend, draaide de massa zich om en ging naar huis. Niet uit overtuiging, wel uit voorzorg. Omdat niemand immuun is voor het ethisch verbod.

Die tolerantie is echter niet van toepassing op de afwijkeling. Om te beginnen, worden de zotten  opgeborgen in plaatsen waar enkel specialisten toegang hebben: het psychiatrisch centrum. Daar worden ze “genezen” en “heropgevoed”, omdat de redenering luidt dat het compleet fout zit met het wezen van de gestoorde zelf en dat wezen zo moet worden aangepakt dat het opnieuw aan de norm beantwoordt. Daartoe dient men de norm te interioriseren, lees: de gek, de afwijkeling, ruilt zijn oorspronkelijk wezen in voor een nieuw. Een normaal, een modaal wezen. Als dat niet lukt of ongewenst blijkt te zijn, wordt het wezen zelf uitgeschakeld middels medicatie, elektroshocks e.d.   Volgzaamheid is dan verzekerd.

Ontoerekenbaar

Deze abjecte praktijk, zo wordt ons voorgehouden, doet zich enkel voor in verachtelijke maatschappelijke systemen die de mens en zijn vrijheden beknotten: totalitaire regimes, tot een paar decennia terug in hoofdzaak communistische. Het Westen kon zijn vreugde niet op telkens een “dissident” een boekje opendeed over de repressie middels tortuur, gevangenissen, goelags, en, inderdaad: psychiatrie. Een vredesactivist als Sacharov of een aartsconservatief als Solsjenitsin, het maakte niet uit. De vertoning van “One Flew Over The Cuckoo’s Nest”, naar een roman van Ken Kesey, lokte ten onzent echter geen maatschappelijk debat uit, hoogstens gerommel in de marge van de psychiatrie zelf. Nochtans vormt Keseys roman een keiharde aanklacht tegen de psychiatrische uitschakeling van afwijkelingen. Met name de Indiaan in het verhaal staat symbool voor de afwijking van de norm zoals gedicteerd door de gemiddelde blanke Amerikaan.

Deze abjecte praktijk wordt nu ook bij ons ingevoerd: Marine Le Pen is zo niet langer de spreekbuis van een racistische wereldbeschouwing, er scheelt gewoon een en ander in haar bovenkamer. Ze vertegenwoordigt aldus geen ideologie, ze is gewoon niet goed wijs. Le Pen kan er dus niets aan doen. Men ken haar ontoerekenbaar verklaren, zodat we haar in  bescherming dienen te nemen tegen haarzelf. Niet in de bak, maar wel in een speciale afdeling van een kliniek. Le Pen is ziek.
Deze opvatting  heeft tot bijzonder gevolg dat racisten en racisme ten gronde niet bestaan. Racisten zijn mentaal gestoorden en racisme is een waan van die mentaal gestoorden. Racisme is geen ideologie, geen opvatting, geen standpunt, geen sociale reflex – het is niet en dus is het niets.
Met zo iemand gaan we niet langer in debat, we vragen ons niet af waar die ideeën vandaar komen. We criminaliseren Le Pen niet, we medicaliseren haar  - en met haar en haar geestesgenoten enkele miljoenen Europeanen.
Zo halen we Le Pen uit de politiek, uit de ideologie en zelfs uit de ethica. End of story.

De psychiatrie is een dankbaar middel om de democratie buiten spel te zetten en een discussie voorgoed te sluiten. Enerzijds, hangt er een aura van wetenschappelijkheid rond: psychiatrie is een specialisatie van de geneeskunde. Anderzijds bestaan in de psychiatrische praktijk voldoende grijze zones opdat elkeen er zijn gading in kan vinden, zeg maar willekeurig optreden. Er bestaat  namelijk niet zoiets als “de” psychiatrie, wel een zekere forensische psychiatrie gebaseerd op een – weliswaar impliciet – maatschappelijk model: dat van de zichzelf redelijk noemende Westerse burger die geen enkele reden ziet tot verandering, die gruwt van confrontatie, die voor het gemak gelooft in wat iedereen beweert te geloven. Is het niet altijd zo geweest, dan had het eigenlijk altijd zo geweest moeten zijn. Aldus bewijst overigens een geslaagde “heropvoeding”.

Vreemd toch dat politici, religieuze leiders en andere decision-makers niet naar de psychiater moeten wanneer ze de oorlog verklaren, oproepen om ten oorlog te trekken of  bommenwerpers produceren om al dat bloedvergieten mogelijk te maken.

De juiste leer

De “dissidentie” werd in totalitaire regimes simpel verantwoord: er bestaat een juiste leer die een maatschappelijk totaalconcept omvat, van kunst over arbeid tot intermenselijke verhoudingen en het verloop van het maatschappelijk bestel: zo bijvoorbeeld het marxisme-leninisme dat wetenschappelijk gestoeld zou zijn. Wie daar anders over denkt, vertoont een afwijking en vormt een gevaar voor de samenleving die niet anders kan zijn dan zoals ze is of zou moeten zijn. Ook theocratieën beschikken over een juiste leer. Die wordt niet wetenschappelijk verantwoord, want wetenschap blijft tenslotte mensenwerk. Nee, theocratieën tillen de leer nog een niveau hoger, tot boven de mensen: hier geldt het woord Gods en dat woord is gegeven. Het is. Daarom is discussie uitgesloten. Wie toch tegenpruttelt, is te kwader trouw of niet goed wijs. Vrouwen die zichzelf niet willen bedekken, zijn hoeren, verschoppelingen.

Sinds enige tijd beschikken ook wij in het liberale Westen over een juiste leer. Ik noem ze de Heilige Drievuldigheid:
daar bestaat maar één economisch systeem, het kapitalisme;
de samenleving kan slechts op één manier kan worden bestuurd, nl. door parlementaire democratie in pluchen zetels;
bovenal geldt voor 7 miljard aardbewoners maar één ethica: de mensenrechten.   

Net zoals de enige juiste leer onder bepaalde communistische regimes en theocratieën, handelt het ook bij ons om een totaalconcept: economie, justitie, menselijke verhoudingen, ethica. Het politiek correcte denken bewijst dat alles het onderwerp van de juiste leer uitmaakt, inclusief seksualiteit, humor en kunst.  

Met deze driedubbele Waarheid in handen, begonnen Westerse landen een tijdje terug  aan een globale kruistocht. Geen mensenrechten, geen handel. Geen kapitalisme, geen steun. Geen parlementsgebouw in de hoofdstad, geen erkenning. Die kruistocht is nu thuisgekomen en de kruisvaarders zijn zinnens grote schoonmaak te houden in de Westerse democratieën, in het bijzonder op het vlak van de ethica waar “politiek correct” als norm geldt. Tot nu toe werd politiek incorrect gedrag enkel bestraft, maar de verwijzing van Le Pen naar de psychiatrie luidt een nieuwe fase in: wie zich niet gedraagt naar de leer van de Heilige Drievuldigheid, is een dissident die het slecht voor heeft met ons totaalconcept dat over heel de wereld model staat. Een betere, eerlijker en cultureel meer hoogstaande samenleving is niet denkaar. En heeft ze niet altijd bestaan, dan had ze altijd al moeten bestaan. Daarom dienen dissidenten te worden verwijderd: zij betwisten de enige juiste orde. De psychiatrie, die mengeling van wetenschap en subjectiviteit, biedt ook bij ons een propere uitkomst. Vooral als ze wordt gestuurd door justitie, die derde, onafhankelijke macht.

Adieu!

Als Le Pen door de psychiater als niet goed snik wordt verklaard, mogen we ‘Adieu’ zeggen aan onze burgerlijke vrijheden, de vrijheid van meningsuiting voorop. Verbazen, doet het eigenlijk niet: onze vrijheden worden al een tijdje verengd tot het begrip “rechtsstaat”. Sinds “the war on terror”, is de rechtsstaat op zich nog eens versmald tot een juridisch apparaat. De wet vervangt de moraal, zodat de orde in de plaats komt van het goede, het ware en het juiste. Het duidelijkste voorbeeld vinden we in Spanje, waar de Catalaanse “crisis” werd “opgelost” door sociaal-culturele leiders en politici in de bak te gooien. Sommigen zitten straks een jaar (!) in voorhechtenis. Het proces is niet eens begonnen en de hoogste juridische instanties hebben laten weten dat een en ander pas in januari 2019 van start zou gaan. Honderden anderen staan nog altijd op het to do-lijstje van een of andere rechtbank.

 Het is tekenend dat we geen grote debatten ten gronde meer voeren, het spreekt boekdelen dat we niet pluralistisch handelen maar enkel spreken over elkaar. De regering, het parlement en de burger hevelen hun verantwoordelijkheid  over naar de derde macht: justitie. Op die manier gevat, kunnen magistraten niet veel anders dan de knoop door te hakken, een beslissing te nemen die het debat afsluit, liefst in zwart-wit. Arbitreren zou als een teken van zwakte worden gezien, ja, misschien zelfs als een gebrek aan onafhankelijkheid tegenover de overige twee machten. Regering en parlement wachten rustig af tot een uitspraak valt, waarna de premier zijn vertrouwen in de onafhankelijke derde macht bevestigt en de uitspraak, hoe die ook klinkt, bewijst dat wij in een rechtsstaat leven – niet dat daar ooit aan werd getwijfeld natuurlijk, anders zouden we ons lot niet in handen leggen van de rechterlijke macht.

Het filosofische probleem dat hier opduikt luidt natuurlijk dat men wel de vrijheid van meningsuiting kan beknotten door de enen aan de gevangenisdirecteur en de anderen aan de psychiater over te leveren, maar dat de vrijheid van geweten en de vrijheid van denken blijven bestaan. Die Gedanken sind Frei betekent dat die Gedanken vroeg of laat boven water komen en vorm krijgen. Een ethische, politieke, ideologische vorm, waaruit handelen volgt. Hier is maar één kruid tegen gewassen: de systematische lichamelijke vernietiging. Uitroeiing.
Het bijkomende probleem echter, luidt dat men niet alle opposanten in hun totaliteit kan uitroeien zonder zichzelf ideologisch overbodig te maken. Dat was de misrekening van de Rode Khmer. Sterker nog: in ons economisch systeem, dat draait op de ononderbroken consumptie van een ononderbroken groeiende massa, zou dergelijke maatregel contraproductief werken – in de letterlijke zin van het woord. Het neemt niet weg dat de fysieke liquidatie van minderheden nog altijd zijn toepassingen kent, zoals in het Amazonewoud.

Abstracties

De burgerlijke vrijheden terugbrengen tot de “rechtsstaat”, resulteert in een hogere graad van abstractie. De rechtsstaat wordt op haar beurt steeds vaker herleid tot beslissingen van de hoogste juridische instanties, zoals een grondwettelijk hof, waardoor de abstractie nog toeneemt. Het is in die sfeer dat de hoogste magistratuur optreedt tegen politieke dissidenten, zeg maar criminelen. Toch gaan de beschuldigingen verder dan het strikt juridische. Zo wordt geargumenteerd dat dissidenten, zoals in Catalonië, niet enkel een gevaar betekenen voor de grondwet, de staat of de rechtsstaat, maar ook voor de  samenleving. Populaire beschuldigingen zijn dan de aantasting van het sociaal weefsel en de samenhorigheid. Daar kan de doorsnee burger zich iets bij voorstellen, namelijk de andere die hem zou bedreigen. Dat een heterogene, “diverse” samenleving als de onze debat en tegenstellingen inhoudt, wordt niet in rekening genomen. Wie ten gronde debatteert, stoort. De Spaanse staat is, de grondwet is.
De beschuldigingen luiden dan ook rebellie, verzet, verraad of verduistering van overheidsgeld. Vooral dat laatste doet het in de publieke opinie vrij goed. Daar kan de doorsnee burger zich iets bij voorstellen, namelijk de andere die met zijn geld gaat lopen.

In Catalonië worden bepaalde “separatisten” als gevaarlijk omschreven. Onlangs, en het is geen toeval, oordeelde de rechtse gazet ABC dat Puigdemont naar de psychiater moet. Het Catalaanse probleem is is voor ABC immers geen kwestie van meningsverschillen die in een “diverse” samenleving democratisch wordt behandeld in het parlement en andere gremia, maar een afwijking. Dat blijkt al uit de woordenschat: separatist: hij die een eenheid verscheurt. Het is geen toeval dat Puigdemont en co. worden beschuldigd van rebellie en verzet, dus een bedreiging zouden vormen voor Het Model. In het Catalaanse parlement, haalde de leidster van de oppositiepartij Ciutadans de Spaanse vlag boven en riep dat het beleid van de separatisten een belediging vormt voor die vlag die symbool staat voor eenheid, democratie, gelijkheid, enzovoorts: Spanje is. Daaruit volgt dat Spanje altijd is geweest en altijd zijn zal.

De antipsychiatrie

Toch hoeft die verschuiving van overtreder naar afwijkeling niet helemaal te verbazen. Het gebruik ervan bij ons is wel nieuw in het  politiek en ideologisch denken, maar niet op het vlak van individueel gedrag. Zogenaamde “antipsychiaters” zoals de Ronald D. Laing toonden in de jaren ’60 al aan dat de meeste schizofrenen absoluut niet ziek zijn, maar ziek werden gemaakt door hun onmiddellijke omgeving. Met name jonge vrouwen die zich zelfstandig opstelden, inzake seksualiteit en verhoudingen bijvoorbeeld, werden schizofreen verklaard omdat ze afwijkend gedrag zouden vertonen. In zijn boekje “Knots” (knopen), legt Laing de valse, maar dodelijke redeneringen bloot die ten grondslag liggen aan het verdict "afwijking". De modelrol van de vrouw lag vast, punt uit. Meestal waren het ook de vaders die het slechte gedrag van hun dochters aankaartten, zoals gebruikelijk onder het goedkeurend oog van de moeders, die nu eenmaal model stonden voor hun dochters.

Van Laing en consorten onthouden we dat zogenaamd afwijkend gedrag niet is, maar wordt  veroorzaakt door de directe omgeving en dat de afwijkeling meestal  diegene is die het onderspit moest delven in een onwrikbare, hiërarchische context, zoals het modelgezin. Anders gezegd: afwijkend is wat door de hiërarchisch overste als dusdanig wordt gedefinieerd.

De rechter-pychiater

Wanneer een rechter oordeelt dat een politica naar de psychiater moet vanwege haar politieke overtuiging, ziet het ernaar uit dat we niet veel hebben geleerd van Ronald Laing, noch van de films die Ken Loach op de inzichten van een Laing baseerde.
Integendeel: nu de derde macht onder één hoedje speelt met de psychiatrie, kan iedereen zijn handen in onschuld wassen. De psychiater doet namelijk niets anders dan wetenschappelijke inzichten toepassen. Het oordeel is dus waar. De rechter, doet niets anders de wet toepassen, zoals het de onafhankelijke derde macht betaamt. Het oordeel is dus ook juist, want normatief.

Steeds vaker zie je tijdens Catalaanse manifestaties een nieuwe slogan opduiken: verzet je, want morgen kan het jouw beurt zijn: “Demà, pots ser TU”.  

Ja, men moet wel gek zijn om ten strijde te trekken tegen wetenschap en recht.

 

© Eddy Bonte  Eerste publicatie in De Groene Belg nr. 1597 van 8/10/2018

NOOT

[1] Zie de pers van . 20-21 september  2018 en daarna