Er is een goede reden waarom deze mix van boekrecensie en commentaar in deze rubriek komt te staan: omdat hetlinkse geweld dat in de jaren zeventig en tachtig Europa overspoelde – tot in België  met de CCC – uit onze officiële geschiedenis is verdwenen. Officieel bestaan enkel oorlogen tussen landen, liefst ten zuiden of ten oosten, waar “wij” dan, vermomd als NAVO of VN, de democratie gaan redden of installeren. Dat onze “democratische” regimes met geweld werden bestreden, dat willen we niet meer geweten hebben. En nog veel minder dat officiële kringen de oproep tot een gewelddadige revolutie au sérieux namen, getuige daarvan de manier waarop de CIA, Europese geheime diensten, politieke leiders én extreem rechts de handen in elkaar sloegen.  “L’Evasion” van Dominique Manott, een detective die er amper één is, maakt duidelijk  welke intriges werden gesponnen en complotten werden gesmeed om niet enkel de gewapende revolutionairen, maar héél links in een slecht daglicht te stellen. Mei 68, de Praagse opstand, fabrieken in zelfbeheer (LIP), wankelende dictaturen (Portugal, Spanje, Griekenland) en communistische partijen die tot een kwart van de stemmen halen en met name in Italië op doorbreken staan.  Maar is dat allemaal nog wel nuttig en nodig in 1987 en 1988, de twee jaren waarin deze roman zich afspeelt? 

We hernemen het verhaal. Carlo Fedeli, “un des plus anciens activistes des BR”, ontsnapt uit de gevangenis, de gevangenis van gemeen recht waarnaar hij werd overgebracht. Met hem ontsnapt, geheel toevallig, een zekere Filippo, een onbeduidende kruimeldief uit Rome. Dat toeval is vervelend en  Brigadist Carlo geeft de tasjesdief een contact in Parijs – dat van zijn vriendin, die al jaren op hem wacht. Carlo zelf pleegt  kort daarna een bankoverval die grandioos mislukt. Hij wordt afgeknald. Dit alles is merkwaardig, want a) Carlo had nooit zelf de wapens opgenomen b) hij wordt neergeschoten door  caribinieri die ‘toevallig’ de bank verlaten en op hun beurt worden vermoord door de vluchtende kompanen van Carlo c) hij was van een speciale instelling getransfereerd naar een gevangenis van gemeen recht en had dus uitzicht op vrijlating d) en vooral: de Brigate Rossi hebben officieel laten weten dat ze de wapens neerleggen en toegeven verslagen te zijn.

Uit het  verdere  verloop van de roman blijkt dat Carlo erin is geluisd door de gekende combinatie van speciale politie, geheime diensten, bepaalde politieke partijen, grote industriëlen en… extreem rechts. Het is een extreem rechtse infiltrant die moordt. De politiek en de media voeren deze poppenkast op als zouden de Rode Brigades hun wapenstilstand niet ernstig menen en zijn vervallen in gewoon banditisme. Integendeel, er wordt een”grand retour” aangekondigd!  Precies wat ze vroeger al beweerden, wat de Rode Brigades als politieke bewegingen beschouwen zou betekenen dat ze iets te vertellen hebben waar mensen over na kunnen denken of sympathie voor voelen.  De auteur verwijst duidelijk naar (historisch correct, bijv. Brescia 1974, Milaan 1969) terreuraanslagen van extreem rechts die in de schoenen werden geschoven van extreem links om elk alternatief te brandmerken als gevaarlijk.

Van de ontsnapping en sommige gevolgen worden veel versies in omloop gebracht.  Weinigen betrachten de waarheid, elkeen betracht zijn belang. Dat geldt ook voor de bonte bende gevluchte Italiaanse activisten in Parijs: hun verdeeldheid wordt enkel geëvenaard door hun wantrouwen. Alleen de kruimeldief is oprecht:  wanneer zijn roman over de ontsnapping (!)  en zijn vriendschap met de Rode Brigade-kopman Carlo, met wie hij per toeval samen ontsnapte, een succes wordt, vormt hij de volgende bedreiging: de eenvoudige, maar eerlijke Filippo wordt afgeknald. Wie schoot? Waarom was hij net op stap met die Italiaanse? En waarom ontsnapt de vriendin-weduwe van Carlo wel aan de aanslag? Wie gaf het bevel? Wie heeft er het meeste belang bij? Wellicht wordt zijn ro.man nu bekroond en wordt het een megaseller die links ten goede komt. Wie weet.

Met  Filippo, sterft de waarheid. En kan het spelletje verder worden gespeeld. Zoals de vriendin van Carlo de zaak samenvat: “Le hasard n’existe pas”.

© Eddy Bonte, redactie 16 juli 2013
Deze tekst is ©( Eddy Bonte
Dominique Manotti: L’Evasion, Gallimard, Série noire, 2013, www.dominiquemanotto.com