De Holocaust wordt op de meest uiteenlopende momenten en plaatsen herdacht. Ook de vrijzinnigen herdenken de Joodse slachtoffers, maar wie herdenkt de vrijzinnige slachtoffers? De vrijzinnigen die werden gefusilleerd, gebroodroofd, geboycot, vervolgd, verbrand? Wie herdenkt de herauten van het vrije woord die monddood werden gemaakt en desnoods de dood ingejaagd? Lenny Bruce, Martin Luther King, Federíco Garcia Lorca, Francisco Ferrer, Giordano Bruno…. Om maar te zwijgen van de ontelbare anonieme vrijdenkers die hun eigen kleine strijd streden, voor niet-religieus onderwijs bijvoorbeeld. En de ontelbare anderen die hun mening moesten verzwijgen of op acceptabele wijze verpakken: Erasmus en Darwin, maar ook de arbeider die de “Vooruit” stiekem moest lezen of de middenstander die liever niet ter kerke ging…maar zich geen Berufsverbot kon permitteren.

Elke 18de juli herdenkt de Franse regering, de premier en de president voorop, de razzia van 18 juli 1942, toen het collaboratieregime van Vichy zo’n 13.000 joden samendreef in de Parijse Vel d’Hiv (de wintervelodroom) van waaruit ze werden gedeporteerd. Een laffe daad  die nooit mag worden vergeten, vandaar de “devoir de mémoire” (“de plicht van de herinnering”). Jammer dat alle andere gezindten hun devoir de mémoire moeten ontberen.

Zo kwam op 18 juli 2005 een groep vrijzinnige scouts samen met een groep joodse scouts om de Shoah te herdenken (en, Frankrijk zou Frankrijk niet zijn, ook wel een enkele weerstander…) (1). Maar waarom wordt aan de joodse scouts nooit een devoir de mémoire gevraagd voor alle vrijzinnigen die omwille van hun overtuiging evengoed  in concentratiekampen eindigden? Voor de vrijzinnigen en vrijdenkers die omwille van hun overtuiging werden gemarteld, gefusilleerd, gebroodroofd.  Ook door de eeuwen heen. Voor de vrijdenkers en vrijzinnigen wier boeken werden verbrand, muziek als “entartet” bestempeld, schilderijen gecensureerd, wetenschappelijke theorieën verboden. Door de eeuwen heen. Die levenslang of de kogel kregen omdat ze lid waren van de vrijmetselarij. (2). 

Kortom:

voor wanneer een herdenking van de vrijzinnige slachtoffers door de andersdenkenden?

voor wanneer een gebaar vanwege de joden en alle andere gelovigen voor de vrijzinnigen en vrijdenkers die door allerlei regimes –  en de religieuze op kop, inclusief de joodse – werden vervolgd?

Voor de Republikeinen in Spanje die als honden werden afgemaakt, de in de ban geslagen en terechtgestelde wetenschappers, de verzwegen atheïstische filosofen (3), de gecensureerde en dus gebroodroofde artiesten?

Voor de vrijzinnigen die, zo vaak zelf slachtoffer van vervolging, in naam van de tolerantie, de openheid en hun liefde voor vrijheid en waarheid, zo dikwijls voor de andere opkomen, ook voor de religieuze medemens, zonder hun eigen opinie op te dringen. 

U zegt? Dat we de anderen imiteren en dus niet van hen verschillen? Het is niet de bedoeling de joden of wie dan ook te imiteren. Het is niet nodig dat andersdenkenden zich mede schuldig zouden voelen door wat de vrijzinnigen is aangedaan. We zullen de anderen niet vragen mee te voelen. En nog minder om zich tot de vrijzinnigheid te bekennen of lid te worden van. Geen gejammer, geen morele schuld om af te lossen, geen boete. Welnee, we maken er een groot feest van, een feest ter ere van de vrijheid van meningsuiting in al zijn vormen.

Om te herinneren aan wat de vrijzinnige slachtoffers hebben bijgebracht - aan iedereen, en niet enkel aan de vrijzinnigheid. Lorca’s poëzie, Boon’s proza, Ferrer’s pedagogische vernieuwing of Bruno’s wetenschappelijke theorieën.

KLIK HIER VOOR ARTIKEL OVER FRANCESC FERRER i GUARDIA

KLIK HIER VOOR HERDENKING FRANCESC FERRER i GUARDIA

© Eddy Bonte *** Eerste publicatie op deze site (red. 04052009)

NOTEN

(1) “Eclaireurs laiques et juifs évoquent la Shoah”, in: Le Midi Libre, 18 juli 2005.

(2) In 1940 stemde het Franco-regime een wet die de hoedanigheid van vrijmetselaar (en van communist trouwens) als een misdaad beschouwde. Het aantal maçonnieke slachtoffers van deze wet was vele keren groter dan het aantal maçons zelf!

(3) De Franse filosoof Michel Onfray, bekend van zijn “Traité d’Athéologie” (Grasset, 2005, vertaald in het Nederlands), werkt aan een meerdelige “Contre-histoire de la philosophie” (Grasset), waarin tientallen onbekende en verzwegen filosofen aan bod komen. Verscheidene volumes zijn reeds verkrijgbaar, ook als pocket. Men leze overigens twee belangrijke werken van de Vlaamse filosoof Ronald Commers: “Het vrije denken. Het ongelijk van een humanisme”, VUBPress, 1991 en “De wijzen en de zotten. De moderniteit en haar filosofie”, VUBPress, 1995.

VERKLARING: “Vrijzinnige” wordt hier ruimer gedefinieerd dan in Vlaanderen vaak het geval is (juridisch: “lid van de vrijzinnige beweging” ; ideologisch: "links en antiklerikaal"), maar impliceeret dus ook “vrijdenkers” (de Angelsaksische-Nederlandse traditie) en “laïcité” (zoals in Frankrijk gebruikelijk).